سپهر اقتصاد-ابوالفضل قیامی:کارشناس تاریخ و حوزه قم‌پژوهی و راهنمای تاریخی و فرهنگی گردشگری
باغ و مقابر گنبد سبز با گنبدهای فیروزه‌ای و مخروطی، یادگاری از قرن هشتم و آرامگاه فرمانروایان مستقل خاندان علی صفی در منطقه قم است. (قم تفرش ساوه، آوه و …)
مدفن خواجه اصیل‌الدین متوفی ۷۶۱ق و خواجه علی صفی متوفی ۷۹۲ق و تعدادی دیگر از فرمانروایان و افراد وابسته به این خاندان.
این باغ و مقابر در ابتدای بلوار روحانی (انتهای خیابان چهارمردان) و جنب باغ بهشت و مقبره امامزاده علی بن جعفر و ابتدای محله دروازه کاشان قرار گرفته است.
ساختار معماری گنبدهای فیروزه‌ای و شباهت آن با گنبد مقابر مجاور علی بن جعفر و شاهزاده ابراهیم سبب شده بود تا قبل از تحقیقات سال‌های اخیر و خوانش کتیبه‌ها، مردم قم این اماکن را متعلق به سه تن از اعراب اشعری به نام سعد و سعید و مسعود بدانند.
ساختار معماری گنبدها و بنای زیر گنبد و کتیبه‌های زیبای گچ‌بری برجسته با زمینه لاجوردی و نقوش اسلیمی با اسامی متبرک الله و محمد و علی و …، آن‌چنان هنرنمایی سازندگان آن را پس از شش قرن به رخ می‌کشاند که ساعت‌ها گردشگران را مجذوب تماشای سقف و دیواره‌های این بنا می‌نماید.
باغ گنبد سبز و مقابر داخل آن تا اواخر دوران قاجار ،خارج از دیوار و دروازه شهر قم بوده و در کنار دروازه کاشان و خروجی شهر قم به طرف جمکران و کاشان بوده و همواره مورد توجه زائران باغ بهشت و علی بن جعفر و جمکران و مسافران عبوری بوده و به همین دلیل به گنبدهای دروازه کاشان نیز شهرت داشته است.
این مجموعه ظرفیت زیادی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی، علاقه‌مندان به هنر و تاریخ ایران داشته و دارد؛ به طوری که در سفرنامه‌های خارجی و عکاسانی که از قم دیدار داشته‌اند همواره عکس‌های این بنا در کنار عکس‌های حرم حضرت معصومه س و مناره‌های مدرسه غیاثیه قرار داشته است.
این بنا به دلیل سابقه تاریخی و اهمیت هنری آن جزء اولین آثار ثبت شده ملی ایران است.
(تاریخ ثبت میراث ملی ۱۵ دی ۱۳۱۰ و با شماره ۱۲۹ است.)
این مجموعه هم‌اکنون نیز جزء اولین گزینه‌های راهنمایان گردشگری و تورهای ورودی داخلی و خارجی ورودی به شهر قم است.
با توجه به جایگاه تاریخی، هنری و ظرفیت‌های بالای گردشگری این مجموعه، ضرورت دارد مدیریتی توانمند و مرتبط با صنعت گردشگری و راهنمایانی با اطلاع در این مجموعه مستقر شود. موضوعی که سال‌ها از آن غفلت شده و جز در ایام محدود نوروز آن هم در چند سال اخیر، راهنمایانی با همکاری انجمن صنفی راهنمایان گردشگری در آن مستقر می‌شدند که نیاز به استمرار در طول سال به‌ویژه در ایام تعطیلات و پیک گردشگری دارد.
متاسفانه در سال‌های اخیر این مجموعه یا غالبا تعطیل بوده و در آن به روی گردشگران بسته بوده و یا در اختیار نهادهایی غیر مرتبط با گردشگری قرار گرفته است.
واگذاری این مجموعه به نهادهای غیر مرتبط، ضربه بزرگی به ساختار و قابلیت جذب گردشگری آن وارد می‌کند.
واگذاری چند ساله این مجموعه به سازمان فرهنگی شهرداری، گرچه مدتی کوتاه با برنامه‌های متتوع سبب جذب علاقه‌مندان به این مجموعه شده بود اما ساختار دولتی و مدیریت اداری غیر حرفه‌ای این مجموعه نتوانست استمرا فعالیت در این مجموعه را در پی داشته باشد.
متاسفانه در ماه‌های اخیر تفاهم نامه‌ای بین سازمان میراث فرهنگی قم با مدیریت سابق و حوزه هنری استان قم منعقد شده که قرار است این مجموعه در اختیار آن نهاد قرار گیرد. (احتمالا به منظور نمایشگاه عکس و آثار هنری)
این واگذاری به دلیل ساختار و مدیریت غیر حرفه‌ای آن نهاد با موضوع گردشگری قطعا ضربه دیگری بر پیکر این مجموعه وارد می‌کند؛ به طوری که دخالت‌های اولیه آنان گویای این پیش‌بینی است. نصب دیواره‌های آهنی زمخت در مقابل بدنه ساختمان داخلی برای نصب احتمالی عکس و پوستر، نمایشگاهی که می‌توانست دیواره‌های شیشه‌ای باشد تا هم نمای ساختمان دیده و حفظ شود و هم کاربرد نمایشگاهی داشته باشد.
ضرورت دارد نهادهای وابسته به گردشگری از جمله انجمن صنفی راهنمایان و تشکل‌های حامی گردشگری و میراثی اعتراض خود را به این واگذاری اعلام و از مدیریت جدید اداره میراث فرهنگی درخواست لغو این تفاهم‌نامه و واگذاری آن به مدیریت یا نهاد مرتبط با گردشگری بنمایند
