ارتقاء دانش بنیان شاخص های گردشگری مذهبی، رکن مهم اشتغال آفرینی قم در سال ۱۴۰۱

گردشگری می‌تواند به عنوان یکی از مهمترین محورهای تولید خدمات با اشتغال زایی بالا درکشور مطرح شود که نیازمند تحولی دانش بنیان درکارآفرینی‌های آتی و سیاستگذاری‌های کلان دولت دارد.

 عدم تعیین گستره جغرافیایی گردشگری در مرزهای سیاسی کشورها، تقسیمات اداری و قلمرو اقتدار قومی، این صنعت را در بین سایر اولویت‌های سرمایه‌گذاری هر منطقه‌ای خاص و منحصر به فرد کرده است، در این بین گردشگری مذهبی فرهنگی یکی از شاخه‌های متعدد این حوزه می‌باشد که با وجود ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فراوان ایران می‌تواند به دلیل توانایی ایجاد درآمدزایی پایدار، ارتقاء شاخص‌های رشد اقتصادی و همچنین کارکردها و اثرات آن در گسترش ارزش‌های اعتقادی و فرهنگ اسلامی ایران در سطوح منطقه‌ای، ملی و بین المللی، محور برنامه‌ریزی جهت ارائه طرح های اشتغال‌زایی و جذب سرمایه گذار خصوصی قرار گیرد.

 زیارت و گردشگری مذهبی که ریشه در باورها و اعتقادات دینی مذهبی ملت‌ها دارد، بنابر مفهوم تخصصی خود و فراتر از وابستگی به زمان و اوقات فراغت، عامل مهم جغرافیای انسانی در شکل گیری مسافرت، ایجاد تمرکز و چشم انداز فرهنگی است. به استناد مطالعات آمایشی قم، اولویت اصلی توسعه استان، گردشگری است و صنعت گردشگری با توجه به کمبود آب، فشار وحشتناک در برداشت از ذخایر طبیعی تجدید ناپذیر در گذشته و محدودیت‌های پیش روی توسعه بخش‌های کشاورزی و صنعتی، می‌تواند نقش به سزایی در حیات اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی شهر قم داشته باشد.

قم به دلیل برخورداری از اماکن متبرکه، قبرستان‌های قدیمی، مزار شخصیت‌های برجسته، مسجدها، مدرسه‌های علوم دینی و مهمتر از همه وجود حرم با کرامت حضرت معصومه (س) و مسجد مقدس جمکران در کنار وجود جاذبه‌های تاریخی، باستانی و طبیعی با تنوع اقلیمی جذاب از مناطق پست کویری در دشت مسیله و تالاب‌های آن و در فاصله کوتاه وجود طبیعت کوهستانی مثال زدنی خود می‌تواند نقش گسترده ای در توسعه گردشگری مذهبی فرهنگی کشور ایفا کرده و به عنوان نمادی از هویت و تعاملات فرهنگی و توسعه فرهنگی دینی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین المللی مطرح شود.

 صنعت گردشگری مذهبی یکی از راهکارهای معرفی هرچه بهتر تاریخ، فرهنگ و ارزش های اعتقادی و همزیستی مسالمت آمیز ادیان در بین کشورهاست، بقاع متبرکه و اماکن مذهبی علاوه بر قداست و معنویت خاص خود، بیانگر آداب و رسوم، باورها و اعتقادات و اندیشه‌های ملت‌ها است، در این میان شهر قم هر چند از آمار زائران و گردشگران مذهبی قابل قبولی برخوردار است، اما به اذعان کارشناسان هنوز زیرساخت‌های گردشگری آن از توسعه یافتگی لازم برخوردار نیست.

لگوی گردشگری شهر مبتنی بر قالب سفرهای کمتر از یک روز می‌باشد که نزدیکی شهر قم به پایتخت و مراکز مهم صنعتی و گردشگری کشور و همچنین عدم معرفی صحیح جاذبه‌های گردشگری و ضعف زیرساختی در توسعه سایر شاخه‌های گردشگری و محدودیت‌های امکانات اقامتی و بالاخره تأثیر روزافزون بهبود خدمات حمل و نقل مسافرتی باعث کوتاه شدن مدت متوسط اقامت در آن شده است.

 زیارت به عنوان تنها جاذبه سفر به قم سالهاست شاکله اصلی ذهن گردشگران ایرانی را تشکیل داده‌است و تغییر این باور نیازمند یک دگرگونی در آینده نگری در بازار و تقاضای موجود از یک سو و تنوع در محصول گردشگری از سوی دیگر دارد، موضوع مهمی که به نظر می رسد در اولویت اصلی مدیران جدید استانی قرار گرفته است.

سید مهدی قریشی معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری قم ضمن بیان اینکه توسعه صنعت درقم در نهایت این استان را گرفتار آلودگی و معضلاتی می‌کند که امروزه شهرهای پیرامونی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند با تاکید بر تقویت و توسعه «برند زائر»،  آن را بعنوان راهکار اساسی تکریم، خدمات رسانی و شفاف سازی خدمات مراکز اقامتی و خرید تفریحی قلمداد کرده و از عزم مجموعه مدیریتی استانداری نسبت به تقویت و توسعه بخش گردشگری و بهبود زائرپذیری قم خبر داده‌است.

 در این بین از اسکان غیر رسمی می‌توان به عنوان یکی از مهمترین چالش‌های توسعه گردشگری در قم نام‌ برد، بنابر اظهارات عباس اسکندری مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قم فقط در نوروز ۱۴۰۱ بیش از ده ها هزار نفر از گردشگران در بقاع متبرکه استان در قالب طرح آرامش بهاری ساماندهی و اسکان موقت شبانه یافته‌اند. مطمئنا برای غلبه بر موانع اجتماعی فرهنگی در پذیرش گردشگر در استان باید عواملی مانند شناخت منابع فرهنگی و تاریخی و بهبود شرایط بازدید و بهره برداری اقتصادی از آنها، شناخت و احیای منابع طبیعی و حفظ محیط زیست، احیا و تقویت سنت ها و هنرهای بومی، بهبود زیرساخت ها و تسهیلات گردشگری، استفاده از ظرفیت های انسانی و اقتصادی مراکز جمعیتی و بهبود سیمای شهر مورد توجه و بررسی قرار گیرند.

 مواردی که ضعف در آنها را با گشت و گذاری کوتاه در قم و بررسی دقیق برخی مولفه‌های اصلی گردشگری مانند تابلوهای راهنمای نصب شده در محورهای شهری می‌توان مشاهده کرد. عدم مدیریت یکپارچه نهادها و سازمان های تأثیرگذار در افق توسعه گردشگری قم نمود بارزی دارد، مسلما وفاق و همکاری متقابل آنها در گام اول می تواند در برنامه ریزی هدفمند و کارشناسی توسعه پایدار گردشگری شهر قم تاثیر شگرفی داشته باشد تا گردشگری مذهبی به عنوان مهمترین محور توسعه استان در سال تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین معرفی گردد.