سپهر اقتصاد-
عباس جعفری : کارشناس برنامه ریزی محیط زیست
با نمود شیوههای جدید زندگی بویژه طی سه دهه اخیر که عمدتا ناهمگن با فرهنگ اصیل و مذهبی مردم قم بوده است و در کنار آپارتماننشینی و حذف حیاط از منازل و تغییر کاربریهای گسترده فضاهای باز و تفریحی بخصوص در مرکز شهر و همراه با گسترش بیحساب و کتاب شهر، نیازهای فراغتی شهروندان قمی همچون گذشته به شکل طبیعی برآورده نمیشود و شهر نشینی به سبک جدید خستگی ها و فشار های روحی و جسمی زیادی برای شهر نشینان قمی ایجاد می کند. آلودگی هوا، آلودگی صوتی، تراکم جمعیت، ازدحام و تراکم خودرو و ترافیک و ساختمان های بلند، کمبود فضای سبز و زمین های ورزشی، ... همگی سبب می شود آرامش و سلامت روانی مردم تهدید شود. بهنظر صاحبنظران پایبند به دیدگاه جبرگرائی اکولوژی، با گستردهتر شدن شهرها، افزایش تراکم شهری و در نتیجه افزایش جمعیت، در کنار مهاجرت مدیریت نشده، روابط اجتماعی تهی و نهاد خانواده تضعیف می شود و نزدیکی افراد به یکدیگر ناشی از مجاورت فیزیکی و نه بهدلیل قرابت و خویشاوندی آنان است. روابط اجتماعی وارد مرحلهای می شود که در آن افراد با وجود همه عوامل همگرا، اساساً از یکدیگر جدا هستند و با وجود اینکه در شهر تماسهای اجتماعی بسیار زیاد است اما این تماسها نه براساس داشتن ارزشهای مشترک برقرار میشود و نه مبتنی بر همیاری در جهت دستیابی به هدفهای مشترک است، بلکه این روابط، صورت رسمی دارند و خالی از محتوا و بیشتر روابط، مصنوعی و تشریفاتی است. عدم توجه به توسعه پایدار شهری سبب می شود که در شهر بخش عمدهای از جمعیت در فاصله بسیار کمی با یکدیگر زندگی کنند اما بیشتر آنها بهدرستی یکدیگر را نشناسند و تماسهایشان زودگذر و ناپیوسته شود، بدین جهت روابط اجتماعی برقرار شده میان شهرنشینان بیشتر سودجویانه حسابگر و عقلگرا، سرد و خشک و بیروح شود. مشکلات روحی و روانی ناشی از این سبک زندگی، نیاز انسان های شهرنشین را به گذران اوقات فراغت در خارج از شهر بیشتر کرده است. همراه با توسعه اجتماعی و کالبدی شهر قم و رشد جمعیت آن، پدیده ییلاقنشینی و گسترش فضاهای سبز و تفریحی نیز در این مناطق رو به گسترش نهاده است. تعداد زیاد سفر درون استانی به مناطق ییلاقی و استفاده بیش از حدظرفیت برد گردشگری این مناطق به سرعت منابع طبیعی و مراتع استان را به سوی نابودی می کشاند، متاسفانه دانش و تخصص لازم در زمینه توسعه مناطق گردشگری و مدیریت آن در سطح مدیران استانی وجود نداشته است و توسعه مناطق گردشگری در استان قم با نقشه راه و مطالعات و زیر ساخت های لازم همراه نبوده است. به وضوح می توان رابطه مستقیم بین افزایش تراکم شهری و گسترش آپارتمان نشینی و حذف فضای سبز و فضاهای باز شهری در قم را با گسترش ییلاق نشینی و تقاضا برای ساخت و ساز در مناطق کوهستانی و خوش آب و هوای استان طی یکی دو دهه اخیر مشاهده کرد. فعالیت های مربوط به گذران اوقات فراغت و گردشگری در یک ناحیه موجب تخریب و ویرانی منابع طبیعی، مراتع و محیط زیست بویژه با گسترش چاه های غیر مجاز و ساخت استخر های ذخیره آب بی مورد، خشکی قنات ها و چشمه ها شود و تغییر چشم انداز های طبیعی آن مناطق را به همراه دارد. از آسیب های دیگر، افزایش ارزش غیر واقعی زمین ها است که پیامد آن زمین خواری و تصرف غیر قانونی اراضی می باشد. با افزایش سکونتگاه ها و بناها در این مناطق، وسعت چشم انداز های طبیعی روز به روز کمتر و چشم انداز های ساخته دست انسان بیشتر می شود و بدون اینکه برای جوامع روستایی این مناطق آنچنان محسوس باشد ریشه حیات پایدار در این مناطق را نابود خواهد کرد. متاسفانه اگر تحلیلی جهت مقایسه درآمد حاصل توسعه متراکم شهری بر هزینه های اجتماعی، تهدید سلامت روانی و بنیان خانواده ها و در ادامه تخریب منابع طبیعی صورت گیرد، مطمئنا در آینده چندین برابر این درآمد ها، هزینه های غیر قابل جبران به جامعه شهروندان و محیط زیست تحمیل خواهد شد.
نظرات