رسانه ها و طرح یک نظریه اشتباه در خصوص خشک شدن دریاچه های کشور

سپهر اقتصاد

✍ عباس جعفری:کارشناس رسانه و محیط زیست

گمان زنی یک خبرگزاری دولتی درباره اینکه با هدف استخراج لیتیوم برخی از دریاچه های ایران خشک شده است واقعا جای تعجب و انتشار اینگونه تفکرات در کشور خطرناک و جای نگرانی دارد. تالاب‌ها و دریاچه های داخل کشور عمدتا در انتهای حوزه آبخیز قرار گرفته اند و آئینه شفافی از مدیریت منابع آبی و توسعه و بهره برداری از منابع سرزمینی در حوضه های آبریز را نشان می دهند. درباره استخراج لیتیوم موجود در دریاچه نمک که در یادداشت خبرگزاری ایرنا نیز مورد تاکید قرار گرفته است با اطلاع و آگاهی کامل از نتایج مطالعات جامع مدیریت یکپارچه و بهنگام سازی طرح‌های جامع آب در این حوضه و همچنین مطالعاتی که اخیرا بر روی بستر دریاچه نمک و نحوه بهره برداری پایدار از عناصر معدنی این دریاچه صورت گرفته است فرضیه مطرح شده در خبرگزاری ایرنا کاملا رد می شود. در حالیکه از دهه ۱۳۴۰ کل حریم استان قم و دشت‌های آن در طبقه بندی مطالعات شرکت مدیریت منابع آب ایران در وضعیت ممنوعه بحرانی قرار گرفته است، چگونه نویسنده یادداشت به این نتیجه رسیده است که خشک شدن دریاچه نمک می تواند هدفمند و جهت استخراج عناصر معدنی آن باشد، ضمن اینکه خود فعالیت معدنی جهت استخراج نیاز آبی بالایی دارد و نگرانی عمده فعالان و کارشناسان محیط زیستی این بوده است که اگر حق آبه ای هم رهاسازی شد جهت احیاء دریاچه و نواحی پیرامون آن و نه فعالیت‌های معدنی استفاده گردد، همچنین پژوهش های گسترده ای نیز جهت بهره برداری پایدار از بستر دریاچه صورت گرفته است. حوضه آبریز دریاچه نمک در رده‌های بالاترین نرخ مهاجرت و شهرنشینی در کشور قرار دارد و بدون توجه به مهمترین محدودیت منطقه یعنی منابع آبی با انبوهی از طرح‌های توسعه اقتصادی و کشاورزی به طور عمده با آب بری بالا مواجه شده است. در حالیکه باید بخش آب نقش محوری در مدیریت کلان ملی، سیاست گذاری ها و برنامه ریزی‌ها داشته باشد و به همه جوانب رویکرد مدیریت یکپارچه آبخیزها به فراخور شرایط توجه کرد متاسفانه از میان سه رویکرد تامین، حفاظت و تخصیص رفع نیاز آبی در مدیریت یکپارچه آبخیزها در کشور، فقط به تأمین پرداخته شده است و مدیریت حوضه ها در کشور یکپارچه نبوده است. به دلیل فقدان نگرش به هم پیوسته در مدیریت جغرافیای طبیعی آب، حوضه آبخیز دریاچه نمک با مشکلات زیادی مواجه شده است که پیامدهای آن در دریاچه نمک، دشت مسیله و تالاب‌های آن که اکوسیستم بسیار شکننده ای دارند قابل مشاهده است. این فرآیند سالها قبل از شناسایی عناصر گرانبهای موجود در بستر دریاچه نمک آغاز شده و همچنان نیز با توجه به تفکر سازه ای، سدسازی های مستمر بر روی رودخانه های منتهی به دریاچه نمک و... ادامه دارد. بحران دریاچه نمک در مرکز ایران، ۲۵ درصد جمعیت ساکن در این منطقه را به شدت تهدید می کند و انتشار چنین فرضیه هایی آن هم در خبرگزاری دولتی ایرنا واقعا شگفت انگیز است.