سوء تدبیر در تولید، تهدیدی بر تداوم حیات مرکز کشور

سپهر اقتصاد- 

عباس جعفری- کارشناس برنامه ریزی محیط زیست

با وقوع انقلاب صنعتی و گسترش و پیشرفت فناوری در دنیا تحولات عظیمی در تولید و نوع زندگی انسان و به تبع آن در محیط زیست به وجود آمد و با ظهور تکنولوژیهای جدید و تحولات حاصله شده در شیوه برداشت فزآینده از منابع زیستی، نگرانی دانشمندان علوم محیط زیستی در کل جهان را در پی داشت. پیدایش توسعه مدرن در کشور ایران در نیم قرن اخیر همگام با ورود تکنولوژی های مختلف و تغییر سبک زندگی با اجرای طرح هایی بدون آینده نگری و ضوابط و ارزیابی های لازم همراه بود. در این بین تلاش کارشناسان و فعالان محیط زیستی کشور همواره جهت آگاهی سازی مسئولین بوده است تا تدوین سیاستگزاری ها در فرایند توسعه به گونه ای هدایت شود که ضمن حداکثر سازی ارزش افزوده فعالیت های اقتصادی، نظام طبیعت پویایی تعادلی خود را از دست ندهد. زیرا بهره کشی از محیط زیست توسط آنها به نحوی بوده است که گویا محیط زیست یك منبع پایان ناپذیر است و این دیدگاه بارها سبب بروز فاجعه در کشور شده و ادامه این روند به نابودی برخی از منابع زیستی منجر شده و خواهد شد. طی چند دهه گذشته، بر اثر نوسانات اقلیمی در مقیاس کروي و ذهنیت توسعه گرا، کمیت گرا، شهرگرا، ضعف مبانی مدیریت یکپارچه منابع و بی توجهی به جستار پایداری محیط، محیط زیست کشور به شدت دچار فروسایی شده است. نتیجه این بی پروایی، طی چند دهه گذشته، در قالب خشکسالی هاي پیاپی، فرونشست زمین، آلودگی هواي شهرها، خشکیدن تالابها و زیست بومهاي پایین دست سدها، کوچ روستاییان به شهرها، اسکان غیر رسمی و مانند آنها، نمود یافته است. به رغم افزایش نگرانی ها از پیامدهاي اجتماعی، سیاسی و امنیتی ناشی از این رویکردها و هشدار فرهیختگان، در همچنان و با شتاب بر پاشنه پیشین می چرخد. بررسی سوابق اجرای طرحها و پروژه های عمرانی در کشور نشان می دهد که در برنامه ریزیهای گذشته مانند بسیاری از کشورهای دیگر درحال توسعه، اهمیت و ارزشهای منابع طبیعی و محیط زیست از دیدگاه تصمیم گیران پنهان بوده و بسیاری از آنها بدون توجه به ملاحظات زیست محیطی طراحی و بهره برداری گردیده اند. پیامدهای چنین اقداماتی بروز آلودگیهای مختلف و تخریب شدید منابع زیست محیطی در کشور بوده است. یکی از مناطقی که اثرات مخرب تصمیم های غیر کارشناسی و بهره کشی وهمناک از منابع زیستی، بحران های محیط زیستی گسترده ای را به همراه داشته است حوضه آبریز دریاچه نمک می باشد. حوضه آبریز دریاچه نمک با وسعت ۹۲۸۸۴ کیلومتر مربع در شمال غرب قسمت مرکزي ایران قرار گرفته و استانهای تهران، مرکزی، قم، زنجان، قزوین، اصفهان و همدان را در برمی گیرد. بیش از ۳۰درصد جمعیت کل کشور در این حوزه قرار گرفته و داراي مراکز حساس مملکتی، اقتصادی، نظامی و سیاسی می باشد. مشاهدات میدانی و بررسی معدود مطالعات انجام شده بر روی دشت مسیله قم و تالاب های موجود در انتهای این حوضه، نشان از کاهش ارزش های اکولوژیکی و با توجه به تاثیراتی که بر عرصه های حیات محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی این سرزمین داشته است تاب آوری اکولوژیکی افت محسوسی داشته است که امنیت محیط زیستی منطقه را در معرض تهدیدهای جدی قرارداده است. خروج از وضعیت بحرانی دشت مسیله قم نیازمند حمایت و مشارکت همه دست اندرکاران استان های مذکور در حوضه آبریز دریاچه نمک، شامل نهادهای اصلی متولی اجرا، مردم و سایر ذی نفعان است. دست اندکاران برنامه توسعه با هدف حفاظت از مناطق حساس و شکننده حوزه آبریز دریاچه نمک از جمله دشت مسیله قم به دو دسته کلی حکومتی-دولتی و غیر دولتی تقسیم می شوند. دست اندرکاران حکومتی به دو سطح ملی و منطقه اي تقسیم می شوند، با توجه به عواقب جبران ناپذیر بحران های محیط زیستی این منطقه باید سازوکاری ملی فراهم شود تا تمامی دست اندرکاران در کنار یکدیگر قرا گرفته و ساماندهی شوند و برای حل مسائل و بحران های این حوضه تصمیم گیری و چاره اندیشی کنند. با توجه به وضع موجود حوضه آبریز علی رغم انجام مطالعات بهنگام سازي طرح جامع آب کشور و انجام این مطالعه در حوضه درياچه نمك در سال 1392 پس از تخریب های گسترده و سد سازی های بی رویه در سطح کل حوضه دریاچه نمک، عملا زمان طلایی برنامه ریزی توسعه پایدار از دست رفته است، علی رغم مطالعات انجام شده متولیان اصلی اجرای این مطالعات از جمله سازمان حفاظت محیط زیست، وزارتخانه هاي نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و استانداري های این حوضه علی الخصوص قم، در اجرا، عملکردي ضعیف و غیر کارشناسانه داشته اند که با بی توجهی و اهمال کاري همراه بوده است. لذا به منظور تقویت مشارکت دست اندکاران، نیاز به بسترسازی های اساسی جهت مدیریت یکپارچه این سرزمین از ضروریات حمکرانی مرکز کشور است.

خبرنگار: سید علی رضا فقاهتی
مطالب مرتبط

نظرات

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
ارسال نظر