قم شهر معبر است نه مقصد، آمار چه می گوید وچرا …؟!!

سپهر اقتصاد- 

محمد آقازاده:  استاد دانشگاه و فعال حوزه گردشگری

اخیرا، بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط نگارنده در زمینه "تحلیل گردشگری شهر قم با نگاه درآمد زایی بر ای شهرداری"، تحلیلی بر گردشگری قم از تردد مسافران و گردشگران در  سال1399 صورت گرفته است که با در نظر گرفتن وضعیت کرنا، تحلیلی از این نگاه صورت می گیرد. بر کسی پوشیده نیست که توسعه صنعت گردشگري فوايد زيادي از جمله ايجاد اشتغال، رونق اقتصادي و بهبود توزيع درآمد براي منطقه گردشگري را به همراه دارد و به عنوان يک صنعت پيشرو نقش مهمي را در توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جوامع مي تواند ايفاء نمايد. بر اين اساس مطالعات زيادي در خصوص بررسي و شناسايي عوامل موثر بر تعداد جذب گردشگر درمقاصد گردشگري انجام شده است. علاوه بر جذب گردشگر، طول اقامت گردشگران يکي از متغيرهاي مهم در صنعت گردشگري است. بسياري از کارشناسان معتقدند که ميزان اثرات مثبت گردشگري بر جوامع به طول اقامت گردشگران وابسته است. هرچه طول اقامت گردشگر در مقصد گردشگري بيشتر باشد، نرخ اشتغال هتلها و ميزان هزينه گردشگران در مقصد گردشگري بيشتر بوده و به اين ترتيب مقصد گردشگري از منافع گردشگر استفاده بيشتري خواهد برد. از اين رو مطالعه در خصوص صنعت گردشگري مستلزم توجه به هر دو بعد يعني تعداد گردشگران و طول اقامت آنها مي باشد. بنابراین شهر قم بعنوان دومین شهر از بُعد آمار گردشگری مذهبی بَعد از مشهد مقدس می باشد. لذا یکی از عوامل بررسی اقامت گردشگران در این شهر، مدت زمان توقف آنها در مقصد می باشد که در ادامه بر اساس گزارش سال 1399،  اداره کل حمل ونقل و راهداری استان قم  و بر اساس دوربین های نصب شده و تردد شمار در سطح مسیرها و شریانهای اصلی شهر، صورت گرفته است نشان داده اند که استان تهران با 5/39درصد در رتبه اول، استان اصفهان با 2/11درصد در رتبه دوم و استان مرکزی با 8/4 درصد در رتبه سوم قرار گرفته اند و استانهای همانند ایلام با /030 درصد در رتبه 30 و سیستان بلوچستان با 04/ درصد در رتبه 29قرار گرفته اند که این  نتایج نشان دهنده دسترسی و راه مواصلاتی بودن شهر قم  بر انتخاب  توقف طولانی مدت در کنار عوامل مذهبی  تاثیر می گذارد و نکته قابل ذکر اینست که بیشترین ترددی که مسافران آن شهرها از قم داشته اند از لحاظ اقتصادی و جمعیتی نسبت به سایر شهرها از وضعیت بالای برخوردار هستند. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهدکه بیشترین میزان ماندگاری گردشگران کمتر از 6ساعت با 53.5درصد، بین 6-12ساعت 5.08درصد  را نشان می دهد  و در خصوص  ماندگاری روزانه نیز بیشترین درصد مربوط به 1-2روز 4.39درصد و در خصوص هفتگی هم بین 1-2 هفته با 4.85 درصد را نشان می دهد. لذا آمارهای مذکور نشان دهنده عبوری بودن گردشگران و نیز عدم تصمیم بر اقامت طولانی مدت دارند که سالانه بالغ بر150میلیون تردد از قم صورت می گیرد و نتایج تحقیق نشان داده است که اولا مسئولین شهری و شهرداری تا بحال به اقتصاد گردشگری توجهی نداشتند و در ثانی در "واژه" گردشگری، همیشه اسم گردشگری را حضور گردشگران خارجی تلقی کرده و احتمال ورود مسائل ناهنجاری اجتماعی و بعضا امنیتی-سیاسی بوده است و در نتیجه بصورت کلان در سطح کشور و بصورت خاص درسطح قم، در موردش برنامه و سیاستگذاری هدفمند و تاثیر گذار صورت نگرفته است. در حالیکه ازنگاه متخصصین گردشگری، منظور از گردشگری همان مسافران داخلی و مترددین از قم بوده و زائرین گرامی می باشند که به قم جهت زیارت تشریف می آورند و در کنار زیارت، گشت مکمل و توسعه اقتصاد بومی- محلی را داشته باشند. بنابراین، تحلیل علمی گویای توجه مدیریت شهری به ایجاد زیر ساختهای گردشگری بعد از کرنا معطوف می باشد و درصورت داشتن درآمد پایدار شهری و شهرداری، برنامه های متنوع در راستای مسائل فرهنگی - مذهبی و فضای منطبق با بومی شهر قم  ایجاد و رونق داد و در جهت حفظ میراث فرهنگی و صنایع دستی و توسعه گردشگری و ایجاد اشتغال و نیز سرزندگی شهری و نشاط اجتماعی گام های مثبتی را ایجاد کرد.