سپهر اقتصاد-
✍🏻 اکرم صادقی:فعال حوزه گردشگری
پانزدهمین کوچه خیابان عماریاسر و شروع یکی از مسیرهای گردشگری مذهبی و تاریخی و فرهنگی استان قم، بُقعه‌ای قرار دارد به نام «بابا مسافر» که می‌گویند منتسب به یکی از اصحاب امام جواد(ع) است.
اصل ساختمان این مقبره از ابنیه تاریخی عصر صفوی است که در عصر حاضر مرمّت شده است. (منبع: ناصر الشریعه، محمد حسین، تاریخ قم، محقق، دوانی، علی، ص 219، تهران، رهنمون، 1383 ش.)
آنچه در مورد شخصیت وی می‌توان گفت آن است که فردی به نام «مسافر»، با کنیه «ابو مسلم» در بین اصحاب ائمه(ع) - از جمله امام جواد(ع) - وجود داشته که در ذیل به شواهدی در این باره اشاره می‌گردد:
۱. بر اساس روایتی، مسافر از زمان زندانی شدن امام کاظم(ع) تا هنگام وفات حضرتشان، در شهر مدینه و در کنار امام رضا(ع) در حوالی منزلشان سکونت داشت.
(منبع: کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، ج 1، ص 381، ح 6، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.)
۲. طبق برخی از نقل‌ها، وی از خادمان و اصحاب سرّ امام رضا(ع) نیز شمرده می‌شد که حضرت رضا(ع) قبل از شهادت خود در منطقه خراسان، به او فرمود: «به نزد فرزندم ابو جعفر (امام جواد) برو؛ زیرا او - بعد از من - امام تو خواهد بود.»
(منبع:«... أَخْبَرَنِی مُسَافِرٌ، قَالَ أَمَرَنِی أَبُو الْحَسَنِ(ع) بِخُرَاسَانَ فَقَالَ: الْحَقْ بِأَبِی جَعْفَرٍ فَإِنَّهُ صَاحِبُک»؛ کشّی، ابو عمرو، محمد بن عمر بن عبد العزیز، رجال الکشی، ص 506، ش 972، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، 1490ق؛ جواهر کلام، عبد الحسین، تربت پاکان قم، ج 1، ص 154، قم، نصاریان، چاپ اول، 1424ق.)
۳. روایتی نیز گویای آن است که در زمان زندگی امام جواد(ع)، مسافر هم‌چنان مورد توجه آن‌حضرت بود.
(منبع:شیخ مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، ص 87، قم، الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، 1413 ق؛ رجال الکشی، ص 596.)
با این وجود، در مورد استناد مزار «بابا مسافر» به مسافری که از اصحاب ائمه(ع) بوده و در روایات از او یاد شده، منبع معتبری نیافتیم، اگرچه در برخی کتاب‌های معاصر چنین ادعایی مطرح شده است. از طرفی نمی‌توان به صورت قطعی گفت که این استناد، نادرست است؛ زیرا دلیلی بر نادرستی آن نیز وجود ندارد.
ناگفته نماند، برخی از کتاب‌های معاصر، بابا مسافر - مدفون در مکان یاد شده - را از دراویش اهل تصوف دانسته و مقصود از عنوان «مسافر» برای او را، نه به معنای آنچه در اصطلاح عام است، بلکه به معنای آنچه نزد اهل حق معروف بوده و آن عبارت است از کسی که به درجات بالایی از معرفت الهی می‌رسد، دانسته‌اند.
(منبع: تاریخ قم، ص 219)
معنای واژهٔ پیر، بابا، شیخ در تصوف
(هم‌معنای مرشد و شیخ عربی و بابا در لهجه‌های غرب ایران و ترکی) در نوشته‌های عرفانی ادب پارسی بسیار به کار رفته‌است و در معنای اصطلاحی راهنمای معنوی و مرشدی‌است که خود پیشتر طریق عرفان را پیموده (سلوک) و توانایی‌هایی روحانی کسب کرده‌است (ولایت) و شایستهٔ هدایت و پیش‌بردن مرید در طریق تصوف است.
بابا در اصطلاح صوفیه به معنای شیخ و پیر آمده‌است و بیشتر به مشایخی اطلاق می‌شد که معمر بودند، و گاهی به اول اسم و زمانی به آخر آن اضافه می‌کردند؛ مانند: بابا رکن الدّین شیرازی، شیخ علی بابا. در عهد صوفیه ریش سفیدان و سرپرستان و سردمداران تکیه‌ها را نیز بابا می‌گفتند.
نظرات