سپهر اقتصاد - زهره مهرنوروزی، فعال حوزه گردشگری؛
مدتی بود که از تپه تاریخی قلی درویش که در حاشیه جنوبی شهر قم، قرار گرفته و یکی از جاذبه های تاریخی قم محسوب می شود، خبرهای خوبی به گوش نمی رسید موضوع ادعای سازمان اوقاف قم بر داشتن سند از این محوطه تاریخی نگران کننده بود اما تازه نبود موضوع جدید ساخت دانشگاه آزاد در محوطه این تپه باستانی بود که نگران کننده بود. برای بررسی این موضوع و دیگر موارد اعضای کارگروه تخصصی گردشگری کارگروه های مشورتی و نظارتی احمد امیرآبادی فراهانی نماینده مردم قم به اتفاق حمید اورعی مسئول کار گروه ها ومعاون میراث فرهنگی قم از این تپه بازدید کردند. محوطه کاوش شده مسقف شده بود برای بازدید مردم محوطه آماده سازی شده بود تصمیم میراث فرهنگی در اینجا ساخت یک سایت موزه بود اما ظاهرا به علت عدم تامین بودجه ناتمام مانده بود. بازدید از محوطه باستانی تپه قلی درویش
عمارکاوسی معاون میراث فرهنگی امروز و کارمند ورودی سال 1381 آن اداره که در دل ماجرا بود و ازتمام تخریب ها تپه قلی درویش مطلع بود.چنین شرح می دهد: محوطه قلی درویش در سال 1980میلادی برای اولین بار توسط کلایس یک باستان شناس آلمانی مورد بازدید قرار می گیرد این فرد حدفاصل این محوطه تا خورآباد را پیاده می پیماید که نتیجه مطالعات این باستان شناس مقاله ای تحت عنوان جمکران و خورآباد در یکی از نشریات غربی شد این منطقه باستانی را به نام جمکران معرفی می کند.
وی می افزاید: این باستان شناس قلی درویش را تا 100 هکتار می داند در حالی که امروز 10 هکتار باقی مانده است از طرفی ارتفاع 15 متری این منطقه نیز با اجرای برخی از پروژه ها تسطیح و تخریب شد.
کاوسی در باره وجه تسیمه تپه قلی درویش تصریح می کند:در دوره تیموریان کرمان حاکمی به نام "قلی درویش" داشته که وقتی مغلوب تیموریان شد او را به قم تبعید کردند. وی در این منطقه مستقر شد. همین موضوع سبب شده تا از دیرباز این منطقه را با نام قلی درویش بشناسند.
وی ادامه می‌دهد: بر اساس اسناد به‌جای مانده حاکم صوفی‌مسلک کرمان پس از مرگ در این منطقه به خاک سپرده شد که بنا به نوشته‌های سیامک سرلک یکی از باستان شناسان و کاوشگران تپه قلی درویش، بنایی که مردم از آن به‌عنوان امامزاده جعفر غریب در مجاورت این تپه می‌شناسند متعلق به قلی درویش حاکم تبعیدی کرمان است.
ماجرای ثبت تپه قلی درویش
معاون میراث فرهنگی قم گفت: درسال 81نامه ای از دفتر آیت الله مکارم شیرازی به میراث آمد که می خواهند دراینجا مدرسه بسازند که بنده مخالفت کردم و به پژوهشکده میراث فرهنگی در تهران نامه دادیم تا این موضوع را پیگیری کند که 20میلیون تومان اختصاص دادن و به سرعت کاوش ها آغاز شد وتپه به شماره 10171در تاریخ 23شهریور 1382به ثبت رسید طی همان کاوش ها مشخص شد اینجا بزرگترین شهر استقراری عصر آهن است که نمونه آن در هیج جای ایران نیست در تمام کاوش ها صورت گرفته به جز تپه قلی درویش قم هرچه یافت شده است بیشتر گورستان بوده است.
چگونگی ورود اوقاف و ادعای مالکیت
معاون میراث فرهنگی قم در ادامه افزود: بعد از کاوش ها به علت عدم تامین اعتبار کاوش متوقف شد بنابراین بیشتر از پیش تخریب شد حدود 10سال پیش متوجه شدیم سازمان اوقاف قم برای یک تپه که قبل از اسلام وجود داشته سند گرفته است و مدعی است که مکان فعلی وقف اوقاف است پیگیری کردیم و مشخص شد که سند را بر اساس گفته های دو تن از اهالی گرفته اند که این زمین ها وقف امام زاده است .
ما پیگیری کردیم که اوقاف برای ادعایش سند قطعی ندارد و از نظر حقوقی قابل دفاع نیست اوقاف منصرف شد متاسفانه یکی از مدیرکل های وقت با اوقاف به مذاکره نشست و یک تفاهمنامه نوشتند که هیج ادعایی برای این تپه ندارد به همین علت بعد از گذشت چند سال اوقاف از میراث فرهنگی قم در خواست اجاره کرد که دادگاهی به همین منظور تشکیل شد و رای به نفع میرات فرهنگی قم صادر شد اما متاسفانه اوقاف همچنان بر مالکیت خود تاکید می کند.
کاوسی بیان کرد از وقتی که اداره امام زاده ها هیت امنای شده است تخریب های تپه قلی درویش چند برابر شده است. برای نمونه نصب تیر برق در همین محوطه بود که با پیگیری های اداره کل درنهایت مجبور به جمع آوری شد.
میراث فرهنگی قم و ابنیه های بی سند
وی نبود سند را یکی از مشکلات اصلی میرات فرهنگی در مدیریت بناهای تاریخی می داند و می افزاید: به علت در دست نداشتن سند ابنیه های تاریخی امکان واگذاری به بخش خصوصی نیست بودجه کافی هم برای استخدام کارشناس ثبت که بتواند این قبیل کارها را انجام دهد وجود ندارد به همین علت ابینه ها در آستانه تخریب هستند وقتی هم که درخواست بودجه می کنیم اعتباری که به ما داده می شود کافی نیست چون مرمت بناها در الویت است. وی معتقد است بخش جنوب شرقی است و نیازمند کاوش، که میراث فرهنگی قم باید هرچه سریعتر محوطه سازی آن را آغاز کند در غیر این صورت ممکن است مورد تعرض سود جویان قرار گیرد.
اقدامات میراث فرهنگی قم کاوسی در خصوص اقدامات میراث فرهنگی در نگهداری از این تپه باستانی گفت: تاکنون دو کتاب درباره نتیجه کاوش های این محوطه نوشته شده است و همچنین انجام زیر ساخت سایت موزه از اقداماتی بود که انجام شده است اما برای تکمیل همه این پروژه ها بویژه پایگاه باستان شناسی به اعتبار نیاز داریم که امیدوارم نماینده محترم در این زمینه به ما کمک کند.
وی با انتقاد از غفلت مدیران از نوجه به این محوطه باستانی با ارزش بیان کرد: اگر این محوطه در جایی دیگری غیر از قم بود قطعا به یکی از مهمترین جاذبه های آن استان تبدیل می شد چرا که وجود این شهر استقراری در 7هزار سال پیش در فلات مرکزی ایران فصل تازه ای را از زندگی گذشتگان این شهر برروی باستان شناسان باز می کند، اما قم به جز جایگاه مذهبی طبق یافته در کاوش قلی درویش در این شهر تجارت و بازرگانی انجام می شده است ودر مجموع یک شهر باستانی است یک تمدن است که نظریات کوچ رو بودن آریایی ها را نفی می کند. کاوسی معتقد است در صورت تکمیل این سایت موزه این محوطه به یکی از جاذبه های مهم قم تبدیل خواهد و باعث افزایش اقامت مسافران و زائران و همچنبن اشتغالزایی خواهد شد. همه با هم دست دهیم به مهرلایه نگاری و کاوش‌های محوطه باستانی قلی درویش واقع در حاشیه جنوبی شهر قم و متعاقب آن تپه شادقلی خان واقع در بافت تاریخی شهر قم، غنای تاریخی، فرهنگی این شهر را به هزاره پنجم و چهارم پیش از میلاد به عقب برد. یکی از دستاوردهای مهم کاوش های باستان شناختی شهر قم درک نقش و جایگاه تاریخی ، فرهنگی جوامع مستقر در این منطقه در ایجاد تعاملات فرهنگی بین مراکز ، کانون ها و حوزه های مختلف فرهنگی مناطق مختلف فلات ایران از ادوار پیش از تاریخ تا کنون است.با اتکا به نتایج کاوش های قلی درویش، شاید بدون اغراق گفت سرزمین قم از ادوار پیش از تاریخ تاکنون، سرزمینی مقدس بوده است. آنطور از گفته های این مسئول مشخص بود کمبود نیرو برای حفاظت از محوطه باستانی و بی توجهی استان به چنین جاذبه با ارزشی میراث فرهنگی قم را برای نگهداری تپه قلی درویش طی دو دهه با مشکلات عدیده ای مواجه کرده است اما نشان می داد که در اداره و سازمان های قم مثل اداره راه و شهرسازی مثل اداره برق اثر باستانی از جایگاه خاصی بر خوردار نیست وگرنه اوضاع قلی درویش بهتر از این بود که هست. هرچند که در این بازدید معلوم. شد با پیگیرهای میراث فرهنگی قم ساخت دانشگاه آزاد در محوطه تپه تاریخی قلی دوریش منتفی شده است، اما همچنان خطر بلقوه اوقاف در ادعای مالکیت وجود داشت که امیدواریم با تلاش های کارگروه گردشگری دفتر امیر آبادی مشکلات ادراه کل میراث فرهنگی قم در حفاظت از میراث های استان قم موفق شود و تهدیدهای موجود به یک فرصت عالی تبدیل شود. در چنین شرایطی لازم است چه در مقام مسئول وچه در مقام یک شهروند همه با هم دست دهیم به مهرتا میراث های با ارزش شهرمان را برای نسل آینده حفظ کنیم.
نظرات