سپهر اقتصاد
عباس جعفری:کنشگر اجتماعی و فعال محیط زیست
غفلت نهاد های نظارتی و ضعف مدیریتی سازمانهای ذیربط سالهاست حکمرانی منابع محدود آبی استان قم را با چالش های جدی مواجه کرده است. سالهای آبی با میانگین بارش سینوسی می گذرد، علی رغم بارش‌های خوب در برخی سالها خط روند بلند مدت بارش‌های استان کاهش محسوسی داشته است. مدیریت غیرمسئولانه و برداشت فاجعه بار از مخازن آبی استان سبب شده است که سالانه بیش از يك ميليارد متر مکعب آب از سفره هاي زیرزمینی قم برداشت و هیچ گاه جایگزین نشود. وابستگی کامل به منابع آبی خارج مرزهای استان و از طرفی اجرای طرح های آب بری که منفعت آنها بیشتر برای برخی از خواص و نه بهره برداران واقعی بوده، دیگر مجالی جهت ارزیابی اثرات مؤلفه های دیگر نگذاشته است، در واقع بررسی تاثیر عوامل دیگری همچون سرانه بارندگی سالانه پایین استان در مقایسه با میانگین کشوری و همچنین تغيير اقلیم و ویژگی های آب و هوایی منطقه در مقابل وزن تاثیرات مخرب، غیرمسئولانه و بدون کارشناسی حکمرانی بر منابع آبی طی سالیان گذشته ناچیز است.
حقیقتاً مسئولان سابق اگر تسلط و اعتقادی به علوم تخصصی آمایش سرزمینی، طرح های بالا دستی، افق های توسعه و برنامه های چشم انداز داشتند، استان شاهد اجرای این حجم از برنامه های متناقض و سردرگم نبود. حکمرانی و تخصیص آب بر پایه اصول توسعه پایدار در حوزه های کشاورزی، صنعتی و حتی توسعه سکونتگاه های انسانی اعم از شهری و روستایی نبوده است بلکه اگر یک بررسی اجمالی بر روی هیدروگراف آبهای زیرزمینی و نقشه های هوایی استان و مقایسه ای با دهه های قبل شود مشاهده این حجم حبس منابع آبی در مناطق مرتفع و برداشت در دشت ها گواهی می دهد تئوری مدیریت منابع آبی استان مبتنی بر رفاقت، رابطه، لابی‌گری، نقض قانون، آزمون وخطا و تقلیدی بوده است. پروژه‌های متعددی را می توان مشاهده کرد که از آب به‌عنوان یک نهاده استفاده شده اما هیچگونه سازگاری با زیست‌بوم، شاخص های توسعه متوازن و پایدار نداشته است و امروز هم هیچ نهادی مسئولیت غفلت ها و عواقب سیاستگذاری های نامعقول گذشته را بر عهده نمی گیرد. بعضا مشاهده می شود همان دیدگاه "امسال نیز بگذرد، سال آینده خدا کریم هست" همچنان راهکار غالب مدیریتی بلند مدت منابع آبی توسط برخی از مسئولان است. رصد تعدادی از این طرح های مخرب توسط فعالان و کنشگران محیط زیستی استان قم حکایت از آن دارد که چتر قدرت عاملان اصلی این پروژه ها در سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها، نهادهای مهم تصمیم گیری و نظارت کشوری آنچنان گسترده شده است که برای مبارزه با نفوذ آنها نیاز به قدرتی فراتر احساس میگردد. پروژه هایی که به قیمت نابودی قنات‌ها، سفره های آب زیر زمینی، گسترش فقر و تباهی اقتصاد جوامع روستائی، مهاجرت و حاشیه نشینی ختم شده است. آش قدرت نفوذ و تهدید این افراد حقیقی و حقوقی آنقدر شور شده است که تشریح بیشتر به دلایلی مقدور نیست. مشخص نیست آیا مطالعه ای بر روی آسیب های ادامه دار روند تخلیه آبخوان ها حتی در مقیاس محلی صورت گرفته است یا نه؟ اما مبرهن است که آیندگان از مسئولانی که توجهی به وضعیت فوق بحرانی آب های تجدید شونده در استان نداشتند و در مقابل دست اندازی به روان آبهای فصلی سکوت کردند و حتی بعضا با کاربرد عناوین زیبایی همچون حسن شهرت در کارهای خیرخواهانه به حمایت از آنها پرداختند، به نیکی یاد نخواهند کرد.
نظرات