سپهر اقتصاد در شهر قم صدها مکان وجود دارد که ریشه در تاریخ، فرهنگ و هویت این سرزمین دارند. آثاری که گاهی به دست جاهلان تاریخ به عمد تخریب شدند و گاهی نیز دست فراموشی و بی توجهی، آن‌ها را در معرض تخریب قرار داده است.
قم به خاطر حضور پر برکت بارگاه نورانی حضرت معصومه (س)، مسجد مقدس جمکران و امام زادگان متعدد به دومین شهر زیارتی ایران شهرت یافته است.
به شهر قم لقب‌های فراوانی از جمله حرم اهل بیت (ع)، شهر علم، استراحتگاه مومنین، دارالموحدین، شهر کریمه اهل بیت (ع)، عُشِ آل محمد (آشیانه آل محمد)، پایتخت مذهبی ایران و قطب فرهنگی نسبت دادند و عموم افراد نیز شهر قم را به عنوان شهری مذهبی که خاستگاه انقلاب اسلامی و محل رشد و پرورش علما و فضلای بوده است می شناسند در حالی که این شهر از لحاظ تاریخی و فرهنگی نیز دارای گنجینه‌ای عمیق و گران‌بها است.
کاوش ها و مدارکی که از این شهر به دست آمده است نشان می دهد این شهر قدمتی چند هزار ساله دارد که تپه قلی درویش در نزدیکی جمکران سندی محکم بر این ادعا است.
حیات مستمر چند هزار ساله در این شهر سبب شده است که آثار و مکان های گران قدر و شگفت انگیز فراوانی برای این شهر به یادگار بماند. برای شناخت بیشتر این آثار گفت‌وگویی با پژوهشگر تاریخ قم داشتیم.
تیمچه بزرگ، شاهکاری بی‌همتا
سید محسن محسنی در گفت‌وگو با ایسنا در رابطه با تیمچه بزرگ قم عنوان کرد: تیمچه بزرگ قم بنایی فاخر است که توسط استاد حسن معمار ساخته شده که بر اساس مطالعات بنده بزرگ‌ترین طاق ضربی جهان نیز هست؛ یعنی در ساخت آن از تیرآهن، میلگرد و سیمان استفاده نشده و با مصالح سنتی مساحت زیادی را پوشش داده است. همچنین این طاق دو طبقه است که قمی ها به آن دوپوشه نیز می‌گویند.
وی بیان کرد: این طاق به گونه‌ای هنرمندانه ساخته شده است که اگر تخریب شود همه مهندسین نظام مهندسی کشور با همه تجهیزات، دانش و تکنولوژی که در اختیار دارند جمع شوند هم نمی‌توانند بدون آهن و سیمان آن را بسازند، حتی نمی‌توانند این بنا را در مقیاس بسیار کوچک‌تر نیز بسازند.
وی با تاکید بر اینکه اگر از این مجموعه به درستی استفاده می‌شد از همه جهان توریست پذیر بود، ادامه داد: اگر خط آسمان تیمچه رعایت می شد یعنی مجوز ساخت آپارتمان و ساختمان های چند طبقه در شعاعی معین از این اثر داده نمی‌شد، قابلیت ثبت جهانی نیز داشت.
چرا باغ سالاریه اهمیت دارد؟
پژوهشگر تاریخ قم در رابطه با باغ سالاریه اظهار کرد: باغ سالاریه نه به خاطر گستردگی فضای سبز و شهربازی بودن آن، بلکه به خاطر اینکه یک باغ تاریخی و هویتی است، اهمیت دارد.
محسنی ادامه داد: مساحت باغ سالاریه به روایتی ۴۵ هکتار و به روایتی ۲۵۰ هکتار بوده که فقط چهار هکتار از آن باقی مانده است. به این چهار هکتار نه به عنوان یک فضای سبز بلکه باید به عنوان بازمانده یک باغ تاریخی و هویتی نگاه شود.
وی اضافه کرد: افرادی که در رابطه با شهر قم تصمیم می‌گیرند باید اطلاعات لازم و کافی از پیشینه باغ سالاریه داشته باشند و اگر این اطلاعات را ندارند باید به دنبال کسی که اطلاعات تاریخی دارد بروند و با توجه به این اطلاعات تصمیم‌گیری کنند.
پژوهشگر تاریخ قم اظهار کرد: اگر باغ سالاریه با این مساحت، ابنیه، شاکله و دیوارهای گلی حفظ می‌شد قابلیت ثبت جهانی داشت.
قلعه سی
محسنی اضافه کرد: یکی دیگر از مکان‌هایی که در قم مغفول مانده است قلعه سی در انتهای جمکران است که اگر توجه‌های لازم به آن شود و مورد بازسازی و ترمیم اصولی و اساسی قرار بگیرد، زوائدی مانند دکل‌های برق حذف شود و تصرف‌هایی که صورت گرفته است رفع شود قابلیت جذب گردشگر دارد.
این قم پژوه ادامه داد: کنار قلعه سی، دره‌ای وجود دارد که به پردیسان می‌رسد که به کوچه‌های زنگ آباد شهرت دارد. این منطقه از مناطق بکری بوده است که متاسفانه به دلیل اجازه بهره برداری معدن و راه آهن دست‌خورده شده است. علی اصل که یکی از فعالان محیط زیستی است بیان کرده بود که این محدوده، منطقه‌ای مناسب برای ایجاد ژئو پارک است.
در شهر قم صدها مکان دیگر وجود دارد که ریشه در تاریخ، فرهنگ و هویت این سرزمین دارند. آثاری که گاهی به دست جاهلان تاریخ به عمد تخریب شدند و گاهی نیز دست فراموشی و بی توجهی، آن‌ها را در معرض تخریب قرار داده است. این ها در حالی رخ داده است که خداوند در آیه ۸۲ سوره غافر نسبت به سیر و سفر و تدبیر و تدبر در سرنوشت گذشتگان تاکید فراوان کرده است و فرموده «أَفَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ کَانُوا أَکْثَرَ مِنْهُمْ وَأَشَدَّ قُوَّةً وَآثَارًا فِی الْأَرْضِ فَمَا أَغْنَیٰ عَنْهُمْ مَا کَانُوا یَکْسِبُونَ»
آیا این مردم در زمین به سیر و سفر نرفتند تا عاقبت حال پیشینیان شان را که از این ها بسیار بیشتر و قوی‌تر و موثرتر در زمین بودند مشاهده کنند؟ (که چگونه همه هلاک شدند) و آنچه اندوختند آن‌ها را (از مرگ و هلاکت) حفظ و حمایت نکرد.
همچنین خداوند انسان را از پشت پا زدن به حقایق که راه فنا و نابودی را هموار می‌کند منع کرده است و در آیه ۴۶ سوره حج فرموده است «أَفَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَتَکُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ یَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ یَسْمَعُونَ بِهَا ۖ فَإِنَّهَا لَا تَعْمَی الْأَبْصَارُ وَلَٰکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ»
آیا (این کافران) در روی زمین به سیر و تماشا نرفتند تا دل های شان بینش و هوش یابد و گوششان به حقیقت شنوا گردد؟ که (این کافران را) چشم‌های سر گر چه کور نیست لیکن چشم باطن و دیده دل‌های کور است.
نظرات