سپهر اقتصاد-سه مقبره متعلق به امرای مستقل قم خاندان صفی معروف به مقابر گنبد سبز از قرن هشتم در شهر قم بر جای مانده است.
اکرم صادقی راهنمای گردشگری تاریخی فرهنگی و طبیعت گردی و مدیرعامل تشکل مردم نهاد انجمن توسعه زندگی بومی شوکا در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه پنج اثر تاریخی از قرن هشتم در شهر قم بر جای مانده است، عنوان کرد: از پنج مقبره موسوم به مقابر دروازه کاشان؛ دو مقبره از آن امامزادگان علی بن جعفر و شاهزاده ابراهیم (ع) است و سه مقبره متعلق به امرای مستقل قم خاندان صفی است که به مقابر گنبد سبز معروف است.
صادقی ادامه داد: مقابر گنبد سبز در انتهای خیابان انقلاب (چهارمردان) جنب گلزار شهدا واقع شده است.
وی در خصوص اینکه برج آرامگاهی گنبد سبز متعلق به چه دوره‌ای است، گفت: بعد از مرگ ابوسعید ایلخانی حکومت‌های مستقل در مناطق مختلف ایران از جمله عراق عجم (سلطان آباد، اراک، کاشان، دلیجان، قم) شکل گرفت که شیعه بودند و یکی از این حکومت‌های محلی خاندان آل صفی بود که در قرن ۸ هجری قمری در دوره ایلخانی در قم شکل گرفت و شش نفر از این خاندان فرمانروای مستقل قم شدند که خدمات ارزشمندی انجام دادند و برج آرامگاهی گنبد سبز متعلق به این دوره است.
صادقی اشاره کرد: این مجموعه از سه گنبد شمالی، میانی و جنوبی تشکیل شده است.
وی با بیان اینکه ویلبر آلمانی و نصرت الله مشکوتی معتقدند بنای گنبد شمالی نسبت به دو گنبد جنوبی و میانی قدیمی تر است، اظهار کرد: گنبد شمالی از بناهایی است که تحت عنوان پلان مرکزی می‌شناسیم و تقریبا نیم نگاهی به گنبد سلطانیه دارد و سبک آن ایلخانی است.
صادقی ادامه داد: یکی از جالب ترین قسمت‌های گنبد شمالی کتیبه سوره الرحمن که حدود ۱۳۰ متر گچ بری شده و ایوان‌های این گنبد از بیرون دو طاق نما دارد و از داخل هم دارای یک شمسه و مقرنس کاری شده و در قسمت ۱۶ ضلعی بنا هم الله، محمد و علی به صورت مربع در وسط کتیبه وجود دارد.
این راهنمای گردشگری تصریح کرد: از آنجایی که کتیبه مختص به اسامی مدفونین، از بین رفته در این خصوص اطلاعاتی وجود ندارد. امّا عباس فیض در گنجینه آثار معتقد است مقبره مجدالملک براوستانی وزیر مقتول برکیارق سلجوقی و خواجه برهان الدین وزیر اوزون حسن آق قویونلو در این بنا قرار گرفته است.
وی در خصوص گنبد میانی، افزود: این بنا که در وسط دو گنبد دیگر قرار دارد شاخص ترین و پرتزیین ترین گنبد از مجموعه مقابر گنبد سبز است.
صادقی اضافه کرد: گنبد میانی که از زیباترین برج‌های آرامگاهی بوده و از تزیینات بیشتری برخوردار است آرامگاه خواجه علی صفی، فرزند او جلال الدین و برادرش عمادالدین محمود قمی به تاریخ هجری قمری ۷۹۲ ذکر شده است.
وی با بیان اینکه معمار و گچ بر گنبدها علی بن ابی شجاع از گچ برهای معروف دوره ایلخانی است که طبقه دوم گنبد سلطانیه، بنای امامزاده خدیجه خاتون، شاهزاده احمد و سید سربخش در قم از دیگر هنرنمایی‌های این معمار است، تاکید کرد: نمای بیرونی گنبد میانی به صورت ۱۲ ضلعی و دارای ۱۵ متر ارتفاع است.
صادقی بیان کرد: گنبد را به صورت دو پوسته گسسته رک طراحی شده و پوسته خارجی۱۶ترک دارد و با کاشی فیروزه فام از بیرون تزیین شده و پوسته داخلی به شکل عرقچین اجرا شده است که تهویه هوا بین آن صورت می‌گیرد.
وی در خصوص دیگر ویژگی‌های معماری گنبد میانی یادآور شد: در قسمت مرکزی بنا ترنج بسیار زیبایی وجود دارد و سوره آل عمران و بعد به صورت ۱۲ ردیف اسامی علی و محمد گچ بری شده است و در قسمت ۱۶ ضلعی بنا آیه ۱ تا ۸ سوره دهر به خط کوفی بسیار زیبا طراحی شده است.
این راهنمای گردشگری عنوان کرد: در قسمت هشت ضلعی بنا که معمولا هم نام مدفونین ذکر می‌شود اسامی خواجه علی صفی، جلال الدین و عماد الدین به سال۷۹۲ ه. ق حک شده و در دور تا دور بنا سوره یاسین با خط ثلث به کار رفته بنابراین گنبد میانی بنای پرکاری است و با وجود نقوش اسلیمی و آیات قرآن ترکیبی از معماری ایرانی و اسلامی را داراست.
صادقی در خصوص گنبد جنوبی افزود:، گنبد جنوبی مدفن خواجه اصیل الدین و فرزندش علی اصیل به سال ۷۶۱ هجری قمری است و گنبد برج آرامگاهی جنوبی یا دچار تخریب و آسیب دیدگی شده و یا نیمه تمام مانده لذا تنها دارای پوسته داخلی کروی شکل است.
این راهنمای گردشگری اظهار کرد: در کتیبه قسمت ۱۶ ضلعی بنا متن چهار آیه نخستین سوره فتح به خط ثلث وجود دارد؛ در قسمت ۸ گوشه بنا کتیبه ثلث گچ‌بری شده که به علت بی سرپوش بودن قسمت هایی از آن فروریخته است. در بالای درگاه ورود بنا کتیبه ای وجود دارد که نام سازندگان هنرمند این اثر را آورده است.
نظرات