چندی پیش یکی از مدیران کل سابق استانداری قم تلفنی تماس گرفتند و صحبت از طرحی برای بخش بندی‌های جدید سیاسی (ایجاد شهرهای جدید) در استان قم کردند. در ادامه گفتند در حال حاضر در دانشگاه تدریس می‌کنند و مشغول کارهای پژوهشی‌اند. از ایشان پرسیدم، شهرسازیِ روستاپایه و جدید در محدوده فعلی استان قم چه سودی دارد؟
برجسته‌ترین قسمت پاسخش این بود که موجب جذب اعتبار بیشتر از مرکز می‌شود.
من برای این‌گونه شهرسازی‌ها اصطلاح "شهر انگاری" یا "شهرپنداری" را ساخته‌ام؛ یعنی روستاهایی که دیگر روستای سابق نیستند و شهرهای جدیدی که در واقع شهر نیستند و فقط اسم شهر را رویش گذاشته‌اند و ما خیال می‌کنیم که شهر شده‌اند.
چند سال پیش که برای کاری مکرر به سه راهی ورجان می‌رفتم، صف طویل تانکرهای بزرگ آب را می‌دیدم. پرسیدم آب برای کجا می‌برید؟ بیشترشان گفتند برای باغ‌های اطراف کهک (شهرِ جدیدِ روستاپایه) و روستاهای بالاتر . عجیب بود، آبیاری باغات با تانکرهای آب! آن هم آبی که از سرشاخه‌های دز با فاصله حدود سیصد کیلومتری با کلی هزینه می‌آید. طُرفه این‌که آب شرب کهک و بسیاری از روستاهای اطراف نیز از همین طریق تامین می‌شود.
با خودم گفتم این چه شهری است که آب از خودش ندارد؟
به عقیده من منابع اصلی آب هر منطقه نباید در نهایت بیش از صد کیلومتر با جمعیت مصرف کننده فاصله داشته باشد. آن هم به شرط پایداری جریان آب و برهم نخوردن تعادل منطقه مبداء.
از این رو ایجاد هر شهر جدید با اتکاء بر منابع آبی دور دست کاری بس ناصواب است. درگیری‌های داخلی بر سر آب به اندازه کافی هشدار دهنده هست.
باری به آن مدیر کل سابق استانداری عرض کردم که شهرسازی‌های جدید موجب جذب مهاجر می‌شود، آب این مناطق را از کجا می‌آورید؟ آیا این کار موجب توسعه نامتوازن نمی‌شود؟ پاسخ قانع کننده‌ای نشنیدم.
به هرحال، خلاصه عرایضم به ایشان این بود که هر کاری می‌خواهید بکنید، یادتان نرود آب محور اصلی کارهایتان باشد.
اخیرا که فشرده مقاله ساینتفیک ریپورتس در باره بحران آب در ایران را خواندم، در عقیده خود راسخ‌تر شدم. مقاله به مردم ایران تقدیم شده بود.
گویا مجله فهمیده بود، مقاله را به چه کسانی هدیه کند.
بله داستان آب شوخی نیست، بسیار جدی‌تر از آن است که فکر می‌کنیم. اگر همه چیز داشته باشیم ولی آب نداشته باشیم، یعنی هیچ چیزی نداریم. بی‌جهت نیست، کشورها/حکومت‌هایی که با ما تضاد منافع و دشمنی حاد دارند، تحولات آب در ایران را با دقت شگفت‌آوری رصد می‌کنند. ظاهرا فهمیده‌اند که چه اتفاقاتی ممکن است در آینده بیفتد.
یادمان باشد از این پس هر کاری خواستیم بکنیم آب سرلوحه کارهایمان باشد؛ چه در قم و چه در هر کجای ایران.
نظرات