احصا تاریخ شفاهی ؛ پاسداری ازهویت محلی شهرقم

سپهر اقتصاد-

حمیدنادری:مدیراداره گردشگری وامور زائرین سازمان فرهنگی شهرداری قم

در چند دهه اخیرتغییرات ناشی از گسترش شهرها موجب شده برای حفظ هویت شهری و مستندسازی بافت قدیمی شهراز تاریخ شفاهی استفاده شود. مستندسازی محلات قدیمی از جمله مسائل تحقیقی است که امروزه مورد توجه جدی پژوهشگران است. زیرا تغییرات ناشی از ساخت و سازها، نمادی جدید از یک شهر را به وجود آورده است که کاملاً متفاوت با سبک معماری گذشته است. بنابراین رویکرد به هویت شهری از طریق مستندسازی اقدامی است که کمک می‏کند تا درفرایند تاریخ شفاهی مستندات و مشاهدات اهالی یک محله گردآوری و بعنوان بخش مستند مطالعات شهری گردآوری شود.
تاکنون کار مستندسازی بافت قدیمی شهرها متولی خاصی نداشته و برحسب نیاز، برخی ازمراکز مطالعاتی درباره مستندسازی محلات نموده ‏اند، ولی ضرورت دارد درباره این موضوع به صورت جدی مطالعه شود. البته در سال‏های گذشته با هدف خاطره‏ انگیزی معابر، مطالعاتی بصورت پراکنده توسط مجریان زیباسازی شهرها شکل گرفته است.
ساختار شهرهای قدیمی متشکل از چند محله برگیرنده کوچه ‏ها و مراکز تجاری متعدد بوده است که به مرور ایام با گسترش شهرها این محلات مضمحل می‏شوند.
شهر قم از جمله نقاطی است که ساختار شهری آن بر اساس محله بوده است. این محلات برگرد حرم مطهر شکل گرفته بوده‏ اند. وجود مرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) موجب شده سبک زندگی و طراحی شهری از اماکن زیارتی الهام گرفته شده باشد، ولی با گسترش شهرنشینی محلات قدیمی دیگر جوابگوی خیل مهاجرین و انبوه مردم نبوده‏ اند و شهرکهای جدید در حاشیه شهر تاسیس شدند که هیچ سنخیت فرهنگی–اجتماعی با بافت اصلی شهر نداشتند. به دیگر سخن این شهرک‏ها زمینه ایجاد فرهنگ‏های متفاوت در یک شهر را به وجود آوردند.
دراین میان شهرداری قم درتنظیم سندچشم اندازمدیریت شهری توجه ویژه ایی به حفظ و احیا بافت تاریخی داشته وباصرف اعتبارات لازم نسبت به مطالعه ومرمت بافتهای تاریخی  گام برداشته است .
سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری قم نیزعلاوه ایجادخانه موزه ها و احیا مکان های تاریخی نسبت به انعقادتفاهم نامه پژوهشی محلات شهرقم نموده است .
دراین پژوهش مطالعاتی و میدانی مستندسازی بافت قدیمی شهرقم ازطریق
بررسی منابع جمع آوری شده در این زمینه وحضورمیدانی درمحلات وانجام مصاحبه وبررسی مواردذیل که شامل :
1- ثبت وجه تسمیه کوچه ‏ها و معابر، بناهای تاریخی محلات قدیمی قم از زبان ساکنان محله
2- جمع آوری اسناد و عکس‏های مختلف که نشان دهنده بافت قدیمی شهر است
3- مصاحبه با معمرین، علما و شخصیت های محله ‏ها و ثبت تغییر و تحولات از نگاه آنها
در مصاحبه‏ هایی که انجام شده است مهمترین موضوعاتی که مورد توجه مصاحبه‏ کنندگان بوده است ترسیم فضاها ونشانه ‏هایی از بافت قدیمی محلات براساس شنیده ‏های  معمرین است. پرداختن به موضوعاتی چون چگونگی ایجاد محلات جدید، حضور رجال و شخصیت‏ها، مشاغل قدیم محلات و نحوه ایجاد خیابان‏ها از جمله مواردی است که مصاحبه ‏کنندگان به آنها می‏پردازند.
از دیگر موضوعات این مصاحبه ‏ها پرداختن به شیوه های آبرسانی و نحوه استفاده از آب در گذشته است. همچنین بهداشت عمومی، حمام‏ها و آب‏ انبارها و پی‏آب‏ ها می‏تواند به ساختار آب در محله های قدیمی قم بپردازد. بهرمندی محله‏ ها ازامکانات شهر چون برق از دیگر مداخل مصاحبه های مستندسازی بافت قدیمی شهر قم است که هریک از مصاحبه‏ کنندگان با اشاره به امکانات شهری به مشکلات و نحوه برخورد با این موارد بطور مفصل پرداخته ‏اند.
مدارس، مساجد و تکایا، هیئت های مذهبی، امنیت محله ها، حمل و نقل، وقایع واتفاقات ورویدادهای محلات ؛ بزرگان وافرادشاخص محلات؛ وجه تسمیه محلات ؛ مهمترین اتفاقات شهری ؛ مشاغل ؛ خانه های تاریخی ؛ مساجدشاخص   بخش دیگری از موضوعات مصاحبه ‏ها را تشکیل می‏دهند.
خبرنگار: سید علی رضا فقاهتی
مطالب مرتبط

نظرات

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
ارسال نظر