سپهر اقتصاد- استان قم با موقعیت استراتژیک و جغرافیایی خاص خود ظرفیت بالایی در توسعه فناوری و ارتقاء اقتصاد دانش بنیان داشته و حالا احداث کارخانه نوآوری در این استان نوید روزهای خوب را می‌دهد.
رئیس پارک علم و فناوری استان قم به عنوان یکی از متولیان و عاملان زیست بوم فناوری استان به تشریح این سهم و جایگاه پرداخته است. سید حسین اخوان علوی ، قم را یک ظرفیت مهم و حیاتی در توسعه فناوری و ارتقا اقتصاد دانش بنیان معرفی می‌کند.
* به نظر شما امروز می توانیم ادعا کنیم قم یک شهر با مؤلفه‌های فناوری است؟
سؤال شما از چند حیث قابل توجه است؛ اول اینکه باید بدانیم که قم یک شهر با عقبه و بدنه علمی و دینی است و با مؤلفه‌های نخبگی و فرزانگی آمیخته و همواره عالم پرور و دانایی محور بوده است و مراکز و حوزه‌های علمیه خود دلیل محکم این ادعاست.
با موفقیت‌هایی که اخیراً در توسعه فناوری فراهم شده است می‌توانیم ادعا کنیم که این شهر به استانداردهای فناوری نزدیک شده است
نکته دیگر موقعیت استراتژیک و جغرافیایی قم است که علاوه بر برخورداری از مزیت مواصلاتی ۱۷ شهر، با پایتخت ایران هم مجاورت حیاتی دارد. از طرفی درست است که خیلی‌ها قم را قطب علوم اسلامی و حوزوی می‌دانند اما وقتی بدانیم که در همین شهر حداقل ۲۵ مرکز علمی – دانشگاهی وجود دارد و چیزی حدود ۵۰ هزار دانشجو و نزدیک به ۳ هزار استاد دانشگاه فعال هستند می‌توانیم به ظرفیت‌های علمی و پژوهشی قابل توجه این شهر پی برد.
این‌ها همه نشان دهنده این نکته است که قم ظرفیت برخورداری از توانمندی‌های فناوری را دارد و با موفقیت‌هایی که اخیراً در توسعه فناوری فراهم شده است می‌توانیم ادعا کنیم که این شهر به استانداردهای فناوری نزدیک شده است.
* چه موفقیت‌هایی است که نشان می‌دهد قم دارای ظرفیت‌های فناوری است؟
قبل از هر چیز باید به این نکته مهم توجه کنید که قم یک استان تک شهر است. هرچند در ماه‌های اخیر دو دهستان کهک و جعفریه به شهرستان تبدیل وضعیت شده‌اند، اما باید قبول کنیم که هنوز به طور کامل قابلیت‌های شهر شدن را پیدا نکرده‌اند. با لحاظ این شرایط باید از قم انتظار چندانی نداشته باشیم.
خیلی راحت حرف از زیست بوم فناوری می‌زنیم و ادبیات فناورانه در بسیاری از لایه‌های علمی و پژوهشی قم شکل گرفته اما تا همین کمتر از ۱۰ سال پیش شهر قم تنها یک مرکز رشد وابسته به دانشگاه قم با ظرفیت‌های محدود داشت و بسیاری از دانشگاه‌ها هیچ دورنمایی از فناوری در قالب فعالیت‌های خود نداشتند؛ اما الآن ۲۰۰ واحد فناور در یک پارک علم و فناوری و هفت مرکز رشد فعالیت دارند و پنج شتاب‌دهنده، شش مرکز نوآوری، ۹۵ شرکت دانش بنیان از جمله دستاوردهای دهه اخیر استان است.
* البته ظاهراً در این میان دانشگاه‌ها چندان ارتباط خوب و معناداری با زیست بوم فناوری پیدا نکرده‌اند
این مشکل یک معضل دیرینه است و کلاً دانشگاه‌های کشور نتوانسته‌اند با نسل‌های روزآمد تکنولوژی دنیا ارتباط برقرار کنند. دانشگاه‌های ما نتوانسته‌اند به زبان مشترک و هدفمندی با جامعه صنعت دست یابند و متعاقب آن نتوانسته‌اند با منظومه فناوری و اقتصاد دانش بنیان ارتباط کامل و پیش برنده‌ای برقرار کنند.
در سال ۹۳ در استان تنها ۲۱ شرکت دانش بنیان وجود داشت و رتبه ما در کشور هفدهم بود اما الآن حدود ۱۰۰ شرکت دانش بنیان داریم و به رتبه هشتمی رسیده‌ایم
این مسائل وجود دارد اما با روشن بینی معتقدم این اتفاق در حال شکل‌گیری است. دانشگاه‌ها به خوبی درک کرده‌اند بدون فناوری امکان حیات و امکان توسعه نخواهند داشت. دانشگاه‌های ما اگر تا امروز به دنبال کارآفرینی بودند، باید به کاربردی سازی علوم با رویکرد بومی و با توجه به نیازهای درونی جامعه توجه می کردند.
در استان قم نیز دانشگاه‌ها به سمت استفاده از مزایای فناوری حرکت کرده و در بسیاری از آنها مراکز فناوری و نوآوری تأسیس شده و زیست بوم فناوری یک امر غیر قابل انکار برای آنها شده است و پالس‌های مثبتی میان مراکز علم و فناوری و دانشگاه‌های استان فراهم شده است.
* درباره شاخصه‌های مهم توسعه فناوری مانند گسترش فعالیت شرکت‌های دانش بنیان بگویید
بله در سال ۹۳ در استان تنها ۲۱ شرکت دانش بنیان وجود داشت و رتبه ما در کشور هفدهم بود اما الآن حدود ۱۰۰ شرکت دانش بنیان داریم و به رتبه هشتمی رسیده‌ایم. خوب این عدد و رقم با توجه به اینکه ۷ شهر بالا سری ما همگی دارای چند شهر و از کلان شهرهای صنعتی محسوب می‌شوند واقعاً قابل توجه و احترام است.
* یکی از کارهایی که در سال گذشته عملاً شروع به راه‌اندازی شد، کارخانه نوآوری بود
بله؛ کارخانه نوآوری، بستری است که در آن، بسیاری از ابزارها و منابع مورد نیاز کارآفرینی شامل زیرساخت‌ها، مربیان و مشاوران، سرمایه‌گذاران ریسک پذیر، شتاب‌دهنده‌ها، خدمات دهندگان به استارتاپ‌ها و کسب و کارها را در یک فضا گرد هم می‌آورد.
در قم هم طی یک تفاهم‌نامه سه جانبه میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با نمایندگی مرکز توسعه فناوری راهبردی، دانشگاه ادیان و مذاهب و پارک علم و فناوری استان قم قرار شده است که کارخانه نوآوری طی سه فاز در مجاورت دانشگاه ادیان ساخته شود. امیدواریم فاز اول این کارخانه هرچه زودتر به بهره‌برداری برسد.
* در خصوص تفاهم‌نامه راه‌اندازی پردیس فناوری سلامت کشور با دانشگاه علوم پزشکی قم مقداری توضیح دهید
این نخستین پردیس سلامت در کشور محسوب می‌شود و قم به عنوان پایلوت این طرح را اجرا خواهد کرد. در حال حاضر در استان ۲۰ شرکت دانش بنیان در زمینه بهداشت و درمان فعالیت می‌کنند و بر اساس این تفاهم‌نامه، هواحدهای فناور مستقر در پردیس فناوری سلامت از حمایت‌ها و مزایای پارک علم و فناوری استان قم بهره‌مند خواهند شد و هدف از ایجاد پردیس فناوری سلامت تقویت اقتصاد دانش بنیان، ارتقا فناوری و نوآوری در بهداشت و سلامت و توسعه زیست بوم فناوری سلامت در استان است.
به نظرم ظرفیت استان در زمینه بهداشت و درمان آن‌قدری هست که در سال‌های آینده بتوانیم ۱۰۰ شرکت دانش بنیان را پوشش دهیم و حمایت کنیم. متأسفانه یا خوشبختانه شیوع ویروس کرونا به وضوح نشان داده که توسعه فناوری در حوزه بهداشت و سلامت تا چقدر حیاتی و مهم است.
* دفتر فن بازار منطقه‌ای در استان به چه منظور و با چه اهدافی راه‌اندازی شده است؟
در اواخر سال گذشته بود که فن بازار منطقه‌ای قم به عنوان بیست و چهارمین فن بازار منطقه‌ای کشور، با حضور مدیران شبکه فن بازار ملی ایران و مسئولان استانی در این استان افتتاح شد. تسهیل عرضه و تقاضای فناوری، سرمایه‌گذاری در اختراعات و استارتاپ‌ها، رفع نیاز فناورانه واحدهای فناور و صنعتی، انتقال دانش فناوری و ایجاد ساز و کار امن برای ثبت اختراع از جمله اقدام‌های مهم فن بازار است.
بالطبع هر کدام از این بازیگران عرصه و یا تقاضایی دارند که تسهیل ارتباط میان این عرصه و تقاضا مبنا شکل‌گیری شبکه فن بازار در کشور است و در این زمینه ایجاد دفاتر فن بازار منطقه‌ای ذیل شبکه فن بازار ملی در دستور کار قرار گرفته است.
از همان ابتدای ورود مراکز فناوری به قم یکی از مهمترین انتظارات دستگاه‌های بالادستی تبدیل این شهر به یکی از قطب‌های مهم فناوری‌های نرم بوده و هست
البته این نوع کارها از قبل در استان هم از طریق مرکز رشد دانشگاه قم و هم توسط پارک علم و فناوری انجام می‌گرفته است که این فعالیت‌ها از سال ۹۹ رسمیت و جدیت بهتر و بیشتری به خود گرفت و با افتتاح رسمی دفتر فن بازار منطقه‌ای در استان قم قطعاً وارد فاز جدیدی خواهد شد.
* به نظر شما اکوسیستم فناورانه توانسته در بدنه علوم اسلامی نشأت گرفته از حوزه‌های علمیه رسوخ کند؟
خوشبختانه حداقل در دو سه سال اخیر، فناوری رسوخ قابل تأملی در بدنه حوزه علمیه داشته و ارتباط خوبی برقرار شده است. از همان ابتدای ورود مراکز فناوری به قم یکی از مهمترین انتظارات دستگاه‌های بالادستی تبدیل این شهر به یکی از قطب‌های مهم فناوری‌های نرم بوده و هست.
اصلاً بر همین اساس بود که مرکز رشد علوم انسانی و اسلامی از همان بدو تأسیس پارک علم و فناوری راه‌اندازی و در سال‌های اخیر هم مراکز نوآوری و فناوری برآمده از بدنه تشکیلات حوزوی ایجاد شده است که در حال حاضر دو مرکز رشد و نوآوری «حجره» و مرکز نوآوری‌های اجتماعی «مبتدا» هم حاصل این رویکرد است و شک ندارم این روند گسترش و توسعه بیشتری خواهد داشت.
