سپهر اقتصاد- بازآفرینی شهری که با هدف ارتقای کیفیت زندگی در بافت‌های فرسوده اجرا می‌شود در استان قم به روایت آمار با نقطه مطلوب خود فاصله زیادی دارد که کارشناسان از سخت‌گیری بانک‌ها در پرداخت تسهیلات، مشخص نبودن حریم بافت تاریخی و فرسوده و بی‌اطلاعی مالکان از مشوق‌های در نظر گرفته شده را از مهم‌ترین دلایل آن یاد می‌کنند.

به گزارش ایرنا، طبق آخرین پایش‌ها یک‌هزار و ۵۸۷ هکتار از مساحت ۱۳ هزارهکتاری شهر قم در بافت فرسوده قرار دارد که جمعیتی بالغ بر ۳۷۰ هزار نفر را در خود جای‌داده است. همچنین در این شهر حدود ۲ هزار و ۱۶ هکتار سکونتگاه غیررسمی وجود دارد که شامل ۱۶ محله می‌شود.

آنچه از اساسنامه بازآفرینی شهری بر می‌آید این است که احیاء، بهسازی و نوسازی بافت‌های قدیمی، فرسوده و ناکارآمد شهری و همچنین مدیریت استفاده بهینه از امکانات مذکور در جهت توسعه درونی شهرها و ارتقای محیط زندگی شهری در چارچوب سیاست‌های وزارت مسکن و شهرسازی و شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران و توسعه و ترویج فعالیت‌های فوق‌الذکر از طریق مشارکت شهرداری‌ها، ساکنان و مالکان بافت‌های مورد اشاره و اشخاص حقیقی و حقوقی از اهداف عمده آن است.

بر همین اساس شرکت بازآفرینی شهری ایران چهار محور اصلی کاهش فقر شهری با رویکرد توانمندسازی ساکنان محدوده‌های هدف و پیشگیری از بازتولید فقر در این محدوده‌ها، ارتقای تاب‌آوری شهری و تجهیز و مقاوم‌سازی شهرها در مواجهه با سوانح، ارتقای هویت، حس تعلق مکانی و حفاظت از ارزش‌ها در محدوده‌ها و محله‌های هدف و تحقق حکمروایی شهری در برنامه بازآفرینی شهری در راستای ارتقای انسجام اجتماعی ساکنان و مالکان محله‌ها و محدوده‌های هدف را دنبال می‌کند.

در قالب طرح بازآفرینی شهری تمامی افراد واجد شرایط در بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی می‌توانند دررابطه‌با نوسازی واحدهای مسکونی خود اقدام کنند که شواهد میدانی نشان می‌دهد عدم تعیین دقیق حریم بافت فرسوده و تاریخی در این حوزه، مشکلاتی را برای ورود جدی مالکان به وجود آورده‌است.

همچنین در بخش خودمالکی نیز علاوه بر افراد واجد شرایط در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد، همه افرادی که زمین یا ملکی به نام خودشان داشته و درصد ساخت یا نوسازی آن هستند می‌توانند با دریافت تسهیلات بانکی از اعتبارات در نظر گرفته شده در این بخش استفاده کنند. همان‌طور که مشخص است در طرح خودمالکی حریم خاصی وجود ندارد و  افراد در همه نقاط شهری می‌توانند از این تسهیلات بهره ببرند.

به باور کارشناسان، در صورتی‌که طرح بازآفرینی شهری در کنار احداث حدود ۸۵ هزار واحد مسکونی در طرح نهضت ملی مسکن باقدرت ادامه یابد شاهد مدیریت قیمت مسکن و اجاره‌بها طی چند سال آینده در این استان خواهیم بود.

وضعیت بازآفرینی شهری قم رضایت‌بخش نیست

استاندار قم وضعیت کنونی طرح بازآفرینی شهری را رضایت‌بخش نمی‌داند و به بانک‌ها نسبت به عمل به تکلیف قانونی خود در پرداخت تسهیلات ابلاغی هشدار می‌دهد.

استاندار قم در آخرین جلسه شورای مسکن با انتقاد از رویه بانک‌ها در پرداخت تسهیلات بازآفرینی شهری، گفت: درخواست گردش حساب از متقاضیان از نظر قانونی خلاف است و بانک‌ها موظف به پرداخت تسهیلات بر اساس مصوبات ابلاغی هستند.

سید محمد آقامیری با تاکید دوباره بر اینکه درخواست گردش حساب برای دریافت تسهیلات بافت‌های فرسوده غیرقانونی است، خاطرنشان کرد: باوجوداینکه نرخ تسهیلات پرداختی بافت‌های فرسوده ۲۳ درصد است؛ اما مورد اقبال و رغبت مردم است و بانک‌ها نمی‌توانند از پرداخت آن به هر بهانه‌ای سرباز بزنند.

وی افزود: اگر این پروژه‌ها در زمان خود اجرا شود تاثیرات خود را در مباحث اقتصادی و اجتماعی به‌جای می‌گذارد. همه مدیران نیز باید خود را با این طرح که به رضایت اجتماعی و حل یکی از مهم‌ترین مشکلات مردم است، همراه کنند.

آقامیری ادامه داد: درحال حاضر وضعیت پرداخت تسهیلات خودمالکی در قم قابل‌قبول نیست و باید روند کنونی تغییر کرده و پرداخت اعتبارات مربوط به خود مالکی تسریع شود.

استاندار قم اظهار امیدواری کرد درصورتی‌که طرح‌های بازآفرینی شهری با سرعت مطلوبی ادامه یابد طی چند سال آینده شاهد کاهش قیمت مسکن و اجاره‌بها در قم خواهیم بود.

صدور پروانه نوسازی برای چهارهزار و ۴۰۰ واحد فرسوده

به گفته رییس معماری بافت‌های واجد ارزش طرح‌های بازآفرینی قم از ابتدای اجرای این طرح چهار هزار و ۶۰۰ پروانه نوسازی صادر شده است.

رییس اداره معماری بافت‌های واجد ارزش و طرح‌های بازآفرینی قم در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، بیان داشت: طی یک ماه گذشته برای ۵۴ واحد مسکونی موجود در بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی استان پروانه صادر شده‌است.

علی طاهری نیا تصریح کرد: در حوزه بازآفرینی شهری از حدود سهمیه اعطای ۱۰ هزار فقره تسهیلات، تاکنون چهار هزار و ۶۰۰ پروانه صادر شده اما به‌خاطر عدم همکاری به‌موقع بانک‌ها در پرداخت تسهیلات مشکلاتی جدی در پیشبرد این طرح در قم وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: تکلیف و سهمیه استان قم در پرداخت تسهیلات خودمالکی نیز ۱۷ هزار فقره تسهیلات است که تاکنون برای بیش از پنج‌هزار و ۸۰۰ مورد تسهیلات بانکی پرداخت شده‌است.

طاهری نیا با بیان اینکه در شهر قم از ابتدای سالجاری تا پایان آذرماه ۴۵۶ پروانه نوسازی ساختمان برای واحدهای محلات هدف بازآفرینی، صادر شده‌است، عنوان کرد: این تعداد پروانه برای نوسازی ۸۴۷ واحد مسکونی بوده‌است.

وی با اشاره به این نکته که اعمال مشوق‌ها و بسته‌های تشویقی نوسازی بافت و تخفیف ۱۰۰ درصدی صدور پروانه در محلات هدف بازآفرینی شهری، تسریع در روند نوسازی و کاهش هزینه‌های ساخت را به دنبال دارد، گفت: برای دستیابی به نوسازی بافت فرسوده، اطلاع‌رسانی، آگاهی‌بخشی و اقناع ساکنین بافت فرسوده در کنار اعمال مشوق‌ها لازم اجراست.

طاهری نیا با بیان اینکه ساکنین این بافت‌ها باید بدانند بعد از نوسازی واحد مسکونی خود از ارزش‌افزوده مالی، اجتماعی و ایمنی بیشتر برخوردار خواهند شد که این امر وظیفه دستگاه‌های اجرایی استان در ایجاد انگیزه و تشویق ساکنین را دوچندان می‌کند، اظهار امیدواری کرد که با اجرای تخفیف ۱۰۰ درصدی صدور پروانه در تراکم مصوب شاهد تسریع در روند نوسازی و کاهش هزینه‌های ساخت خواهیم بود.

وی ابراز داشت: باتوجه‌به وجود زیرساخت‌ها و کاربری‌های زندگی شهری در محدوده بافت فرسوده شهر، نوسازی آن موجب زیست اجتماعی هماهنگ‌تر با بافت می‌شود و از ناهمگونی بافت شهری جلوگیری می‌کند و یکی از راه‌های رونق تولید مسکن، توجه ویژه به بافت فرسوده شهر و نوسازی آن است که البته باید بسته‌های تشویقی با نیازهای شهر قم بومی‌سازی و طراحی شود.

وی با بیان اینکه به متقاضیان واحدهای خودمالکی نهضت ملی مسکن که قصد ساخت‌وساز دارند، به‌ازای هر واحد ۵۵۰ میلیون تومان تسهیلات پرداخت می‌شود و این تسهیلات در صورت بهره‌گیری از محصولات ساختمانیِ شرکت‌های دانش‌بنیان، تا ۷۵۰ میلیون تومان افزایش خواهد یافت، گفت: برای دریافت وام خودمالک نیاز است که متقاضی به سامانه http://saman.mrud.ir مراجعه و گزینه درخواست تسهیلات ساخت را انتخاب کند.

به باور معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قم مشخص نبودن قطعی و دقیق محدوده بافت تاریخی و بافت فرسوده شهری از عوامل اصلی در روند کند بازآفرینی شهری در محلات هدف است.

محدوده بافت تاریخی و فرسوده قم مشخص نیست

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قم نیز بیان داشت: برای اجرای طرح‌های بازآفرینی شهری قم و به‌خصوص ساماندهی اطراف حرم مطهر حضرت معصومه (س) اراضی ۴۸ هکتاری در پردیسان در اختیار راه و شهرسازی قم قرار گرفته تا با مشارکت شهرداری، نسبت به ساماندهی وضعیت بافت‌های فرسوده و بازآفرینی اطراف حرم مطهر اقدام کنند.

شهرک پردیسان در منطقه هشتم شهرداری قم و در جنوب غربی این شهر قم واقع‌ شده است، این منطقه در سال ۱۳۷۷ توسط وزارت مسکن و شهرسازی وقت تاسیس و در سال ۱۳۹۰ به یکی از مناطق شهرداری قم تبدیل شد.

ابراهیم معتمدی خاطرنشان کرد: تعیین تکلیف و ساماندهی محله اسماعیل‌آباد و جابه‌جایی دکل‌های فشارقوی برق نیز از مهم‌ترین مباحثی است که دررابطه‌با اراضی ۳۲ هکتاری در نظر گرفته شده‌است.

محله اسماعیل‌آباد از حدود دهه ۷۰ تشکیل شده و پس از سال ۱۳۸۶ با الصاق منطقه جمکران به شهر قم، جزو محدوده این شهر شده و در حال حاضر این محله در محدوده شهر قم و کنار ریل راه‌آهن قرار دارد، اما ساخت‌وسازهای آن خارج از قانون، انجام شده‌ است.

وی خاطرنشان کرد: در اراضی ۴۸ و ۳۲ هکتاری علاوه بر طرح‌های بازآفرینی شهری، کاربری‌هایی نیز در موضوعات ورزشی، بهداشتی، آموزشی، فرهنگسراها، درمانی و غیره نیز در نظر گرفته شده‌است.

معتمدی گفت: هم اینک بخش عمده‌ای از بافت فرسوده که دارای جذابیت برای ساخت‌وساز است به‌خاطر عدم تعیین تکلیف درست محدوده آن با بافت تاریخی، معطل باقی‌مانده و متقاضیان نمی‌توانند ورود جدی نسبت به بازآفرینی داشته باشند.

وی افزود: در وضعیت کنونی وقتی مالکان بافت‌های فرسوده قم می‌خواهند نسبت به بازآفرینی واحدهای خود اقدام کنند به‌خاطر ضوابط متضاد شهرداری و میراث‌فرهنگی دچار سردرگمی می‌شوند.

عدد و آمار سکونت مردم قم در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد رقم قابل‌ملاحظه‌ای است که با زندگی بسیاری از مردم این استان سروکار دارد. طبق آخرین اطلاعات اداره‌کل و راه و شهرسازی قم ۳۷۰ هزار نفر از شهروندان در محدوده بافت یک‌هزار و ۵۸۷ هکتاری بافت فرسوده زندگی می‌کنند و علاوه‌برآن ۲۹۳ هزار نفر نیز در ۲ هزار و ۱۶ هکتار از سکونتگاه‌های غیررسمی گذران عمر می‌نمایند، همچنین در محدوده بافت تاریخی ۳۱۵ هکتاری قم نیز جمعیت متراکمی سکونت دارند که بر اساس برخی از آمار ۷۰ درصد جمعیت این استان در مجموع ساکن این بافت‌های ناکارآمد شهری هستند.

سکونت این تعداد از مردم قم در این بافت‌ها که می‌توان از آن به " گذران زندگی در فرسودگی" یاد کرد نیازمند توجه بیشتر مسوولان در تسریع در پرداخت تسهیلات بانکی و همچنین اطلاع‌رسانی پررنگ‌تر در بین مردم دارد که همچنان بسیاری از آنها از کارکردهای نوسازی واحدهای خود بی‌خبرند.

به گزارش ایرنا، مطابق آمارها بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار سقف ناپایدار در سراسر کشور شناسایی شده است که نزدیک به ۱۰ میلیون نفر زیر این سقف‌های ناپایدار که سازه‌ای ندارند، زندگی می‌کنند و در معرض خطر قرار دارند. یک میلیون و ۴۰۰ هزار واحد از آنها در بافت فرسوده قرار دارند.

در این راستا شرکت بازآفرینی شهری ایران به‌عنوان متولی نوسازی بافت‌های فرسوده برنامه‌های مختلفی برای نوسازی مسکن‌های واقع در این بافت در دست اجرا دارد، با این هدف که دیگر هیچ سقف لرزانی وجود نداشته باشد و با وقوع زلزله شاهد فاجعه‌ای شبیه آن چه در بم رخ داد، نباشیم.