سپهر اقتصاد- عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه قم، گفت: دسترس پذیر کردن مسکن برای مردم با اصلاح سیاست‌های مدیریت زمین و تغییر در رویکرد عرضه محدود زمین و باز شدن کمربند شهرها و اعمال سیاست‌های مالیاتی با هدف جلوگیری از انحصار زمین به عنوان سرمایه‌گذاری طولانی مدت برای قشر ثروتمند جامعه امکان‌پذیر می‌شود.

محمدمنان رئیسی، عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه قم در گفت‌وگو با ایسنا، عنوان کرد: وضعیت قم در حوزه معماری و شهرسازی اسلامی متفاوت از شرایط دیگر شهرهای کشور نیست اما این مسئله با توجه به شأنیت شهر قم به عنوان ام‌القرای جهان اسلام و مرکز علوم دینی موضوعیت بیشتری دارد.

وی با بیان اینکه حساسیت و تاکید بر سبک زندگی ایرانی اسلامی در قم از اهمیت بیشتری برخوردار است، ادامه داد: این امر به این معنا نیست که در شهرهای دیگر همچون تهران، شیراز، مشهد و اصفهان سبک زندگی ایرانی اسلامی اهمیت ندارد اما در قم، این مسئله اهمیت بیشتری دارد.

رئیسی تصریح کرد: سیستم مدیریت شهری ما، سیستمی است که منابع درآمدزایی آن عمدتا بر پایه منابع ناپایدار است به این معنا که نمی‌توان به صورت منظم، حساب شده و سالیانه نسبت به وصول پایدار مطمئن بود زیرا این منابع درآمدی متغیر است.

عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه قم، گفت: منابع ناپایدار شهرداری‌ها در کلانشهرهای ما عمدتا وابسته به عوارض ساخت و ساز است و نزدیک به ۶۰ تا ۷۰ درصد بودجه شهرداری‌ها از طریق این عوارض تامین می‌شود؛ آفت این منبع درآمدی، ناپایداری آن است به این معنا که در برخی دوره‌ها و با توجه به شرایط اقتصادی شاهد رکود ساخت و سازها هستیم و به تبع در این شرایط درآمد شهرداری‌ها کاهش پیدا می‌کند، بنابراین با هدف حفظ این منبع درآمدی به سمت تراکم فروشی حرکت می‌کنند.

وی ادامه داد: این تراکم فروشی مازاد با هدف افزایش انگیزه مالکان برای ساخت و سازها انجام می‌شود؛ بنابراین تراکم فروشی با توجه به افزایش منابع درآمدی از طرف مالکان و شهرداری‌ها مورد استقبال قرار می‌گیرد، در حالی که در این طرح عامه مردم متضرر می‌شوند.

رئیسی یادآور شد: تراکم فروشی از منظر علم شهرسازی بارگذاری مازاد بر ظرفیت جمعیت پذیری شهر است و این مسئله به تبع آلودگی، ترافیک و شلوغی، معضلات و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی بیشتری به همراه دارد؛ بنابراین عامه مردم در این تراکم فروشی متضرر خواهند شد.

بلند مرتبه سازی شهرسازی کریدورهای تنفسی شهر را مسدود می‌کند

وی با اشاره به ارتباط آلودگی هوا و تراکم فروشی مازاد بر ظرفیت شهرها، عنوان کرد: مسئله آلودگی هوا هر ساله در فصول سرد سال مطرح است در حالی که در سالیان گذشته این معضل وجود نداشت، زیرا گردش باد در فصول سرد حرکت کُندی دارد و به تبع آلودگی‌های انباشته شده در شهر توسط جریان هوا پخش نمی‌شود؛ و پژوهش‌های معتبر اثبات کرده است که بلند مرتبه سازی شهرسازی کریدورهای تنفسی شهر را مسدود می‌کند.

رئیسی با اشاره به نسبت بلندمرتبه سازی در شهرها با آلودگی هوا، بیان کرد: در شهر تهران تا حدود ۶۰ سال پیش محور اصلی تنفسی و جریان غالب وزش باد از شمال به جنوب بوده اما در حال حاضر این جریان تنفسی کاملا مسدود شده؛ لذا یکی از دلایل مهم و موثر در این سد جریان هوا تهران تراکم فروشی در مناطق شمالی این شهر است.

عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه قم، اظهار کرد: طبق گزارشات وزارت بهداشت سالانه ۶ تا ۷ هزار نفر به علت آلودگی هوا فوت می‌کنند؛ همچنین هر ساله شاهد تعطیلی مدارس، صنایع و ادارات به علت آلودگی هوا هستیم که خسارت‌های اقتصادی را برای کشور به دنبال دارد و همه این مسائل تحت تاثیر شهرسازی نادرست است.

وی تصریح کرد: خسارت حاصل از تعطیلی ادارات، صنایع و مدارس چندین برابر درآمد حاصل از تراکم فروشی است و لذا کاملا یک معادله غیرقابل توجیه است که همچنان به دلیل نبود یک منبع درآمد پایدار تداوم دارد.

رئیسی ادامه داد: رکن اصلی ایجاد درآمد پایدار برای شهرداری‌ها تقنین است؛ مجلس شورای اسلامی سال گذشته بعد از دو دهه قانون درآمد پایدار شهرداری‌ها را تصویب و ابلاغ کرد در حالی که این قانون در خوشبینانه‌ترین حالت ۵ درصد به افزایش درآمد پایدار شهرداری‌ها کمک می‌کند.

وی اضافه کرد: در مناطق اطراف حرم حضرت معصومه(س) ساختمان‌هایی ساخته شده که هیچ تناسبی به لحاظ ارتفاع و آرایه‌های سیما و منظر شهری با بافت تاریخی و سبک زندگی اسلامی ندارد.

رئیسی تهرانیزه کردن شهرها را مورد توجه قرار داد و گفت: در شهر قم و سایر شهرهای مذهبی همچون مشهد و شیراز هم شاهد این تهرانیزه کردن هستیم؛ اخیرا اعلام شده است که در شیراز قصد طراحی خیابان غذا را دارند، که می‌توان گفت این امر با هدف سر زندگی حیات شبانه در حال انجام است که هیچ سنخیتی با سبک زندگی ایرانی اسلامی ندارد، بنابراین با هدف حفظ اصالت و هویت شهر قم و سایر شهرهای مذهبی نباید از شهرسازی تهران الگوبرداری کرد.

عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه قم، ادامه داد: شهر ایرانی - اسلامی، شهری است که در آن اصالت با وجوه معنوی و مذهبی شهر است در حالی که ساخت یک محور به عنوان خیابان غذا فاصله گرفتن از شهرسازی ایرانی و اسلامی است.

وی یکی از سیاست‌های غلط شهرسازی را سیاست‌های غلط مدیریت زمین دانست و گفت: به صورت متوسط نزدیک به ۷۰ درصد قیمت تمام شده ساخت مسکن در کلانشهرها، قیمت زمین است و همین افزایش قیمت زمین نسبت به قیمت تمام شده مسکن منجر به عدم دسترسی مردم به مسکن شده است.

رئیسی با بیان اینکه مسئله اصلی ما در مسکن و معماری، زمین است، افزود: دسترس پذیر کردن مسکن برای مردم با اصلاح سیاست‌های مدیریت زمین و تغییر در رویکرد عرضه محدود زمین و باز شدن کمربند شهرها و اعمال سیاست‌های مالیاتی با هدف جلوگیری از انحصار زمین به عنوان سرمایه گذاری طولانی مدت برای قشر ثروتمند جامعه امکان پذیر می‌شود و این امر زمین را از کالای سرمایه‌ای به کالای مصرفی تبدیل می‌کند.

 عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه قم در پایان عرضه قابل توجه زمین و تجدید نظر در سیاست‌های مدیریت زمین و همچنین تنظیم گری بازار مستغلات با ابزارهای مالیاتی با هدف تبدیل زمین به کالای مصرفی را دو کلید واژه اصلی اصلاح وضعیت شهرسازی و دسترسی مردم به مسکن عنوان کرد.