به‌گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم، رئیس اداره طرح‌های کالبدی اداره‌کل راه و شهرسازی استان قم در این جلسه گفت: این اداره‌کل به عنوان کارفرما، بازنگری طرح جامع شهر قم را اواسط سال ۱۴۰۱ شروع کرده؛ ولی بنا به دلایلی توفیق چندانی نداشته است.
حقیقی افزود: طرح جامع، طرح کلی و یکپارچه‌ای است که باید دارای جامعیت باشد، به این معنی که تمام مسائل شهر را در سطح کلان ببیند و برای همه مسائل شهر راهبردها و سیاست‌هایی را ارائه کند.
او گفت: طرح جامع بازنگری به طور تقریبی هر ۱۰ سال یک بار از نظر آیین‌نامه باید تجدیدنظر شود؛ منتها بنا به دلایلی در شهر قم بیش از ۱۰ سال طول کشیده و چیزی حدود ۱۵ سال است که طرح پیشین بازنگری به کار گرفته می‌شود.
او با بیان این که مجموعه شهر قم با حریمش که حدود ۱۳ هزار هکتار محدوده شهر است و حدود ۳۵ هزار هکتار هم حریم شهر است، تصریح کرد: طبق قانون برای محدوده و حریم شهر باید یک برنامه جامع و بلندمدت ۱۰ ساله تهیه شود که آن برنامه ملاک عمل عرصه سیاست‌گذاری شهری شود؛ اما طرح جدید یک سری تفاوت‌هایی با روش‌های قبلی دارد.
حقیقی بیان کرد: خیلی دنبال این هستیم که انجمن‌های مردمی و ساختارهای خارج از دولت به ما کمک کنند؛ چون ساختارهای دولتی دنبال راه حل‌های موقتی، مسکنی و کوتاه‌مدت هستند؛ ولی طرح جامع یک طرح بلندمدت ۱۰ ساله است.
او گفت: طرح جامع بازنگری شهری بدین گونه است که حدود ۲۰ یا ۳۰ نقشه ارائه می‌دهد، در نهایت یک نقشه واحد طرح جامع که کاربری زمین را در سطح محله، ناحیه و پهنه مشخص می‌کند و به جزییات وارد نمی‌شود و سپس باید بلافاصله طرح تفصیلی که طرح مفصلی است با جزییات بیشتر تهیه شود که برای همان طرح تفصیلی هم باید طرح‌های موضوعی تهیه شود در واقع این چهارچوب کلی طرح جامع محسوب می‌شود.
او افزود: شاید اگر در سال‌های گذشته این روند و چهارچوب رعایت می‌شد، امروز در قم با چالش‌های کم‌تری مواجه بودیم. در این چهارچوب بلافاصله پس از این که دولت طرح جامع را تهیه می‌کند، باید طرح تفصیلی آن هم تهیه شود و برای همه مسائل شهر قم یک طرح موضعی با جزییات بیشتر که در اصطلاح به آن طرح اجرایی می‌گویند، تهیه و آن را به سازمان‌های مختلف ابلاغ کند.
حقیقی بیان کرد: در شیوه جدید بازنگری طرح جامع شهری آمده است «یک شهر؛ یک طرح» به این معنی که نباید راه و شهرسازی برای خودش یک طرحی تهیه کند، شهرداری برای خودش یک طرح داشته باشد و دیگر ارگان‌ها نیزیک طرح داشته باشند. شورای شهرسازی و معماری در شیوه جدید هدفش این است که به جای طرح‌های گوناگون و پراکنده، برای هر شهری یک سند جامع توسعه شهری داشته باشد و این کار به صورت آزمایشی (پایلوت) در چند استان کشور در دست اجرا است و ابتدا در اصفهان اجرا شده است.
او همکاری و مشارکت نهادهای مردمی را در تهیه طرح جامع شهری در قم بسیار ضعیف دانست و افزود: در طرح جدید روی سه محور کار می‌کنیم؛ یکی مسأله‌محوری است؛ می‌خواهیم، بدانیم، مسائل کلان شهر قم چه است؟ مسائل کلانش را اِحصاء کنیم و متناسب با زمینه‌ها و ظرفیت‌ها، برای اجرای آن راهبرد بدهیم.
او اساسی‌ترین تفاوت طرح جامع جدید با طرح‌های قبلی را ضرورت مشارکت نهادهای مردمی برشمرد وگفت: در طرح جدید بر روی مشارکت بسیار تأکید می‌کند و چالش اصلی این است که این مشارکت را چگونه جذب کنیم؛ چون این مشارکت تعریف خیلی بسیطی دارد و خیلی گسترده است.
حقیقی گفت: سازوکارهایی تعریف کرده‌ایم که چگونه این مشارکت صورت گیرد. طبق شرح خدمات، در ۲ مرحله باید طرح جامع را به سرانجام برسانیم؛ یکی مطالعات بخش اول است که در بخش اول بر اساس مطالعات انجام‌شده و مشارکتی که جلب کرده‌ایم، مسائل اساسی چشم‌انداز شهر قم را بر اساس مسائل و ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها تعریف می‌کنیم.
او تصریح کرد: قم در سنوات گذشته به صورت سنتی چند چشم‌انداز برایش تعریف شده است که معمولاً می‌گویند؛ پایگاه شیعیان در جهان، یعنی یک نقش مذهبی به قم قائل هستند یا یک نقش ارتباطی برای قم قائل‌اند و می‌گویند؛ قم کانون تبادل بار و مسافر شمال و جنوب و حتی تا حدودی شرق و غرب کشور است و از زمانی که از استان تهران جدا شد، یک شخصیت جدیدی هم پذیرفته که کانون صنعت هم شده است و این تقریباً سومین چشم‌اندازی محسوب می‌شود که در طول ۵۰-۴۰ سال گذشته در اسناد برای قم پیش‌بینی شده بود.
او افزود: سیگنال‌هایی دریافت کرده‌ایم، مبنی بر این که می‌شود، روی چشم‌انداز دیگری هم برای قم کار کرد؛ آن چشم‌انداز از قضا با محیط‌زیست قم که مهم‌ترین چالش قم یا مهم‌ترین مسأله‌اش می‌تواند از نظر محیط‌زیست با آن سازگار باشد.
حقیقی ادامه داد: باید در مرحله نخست این چشم‌انداز را تعریف و مسائل رو احصا کنیم. راهبردهای کلی را برایش در نظر بگیریم و در شورای برنامه‌ریزی توسعه استان ببریم. در شورای عالی به عنوان نقشه راه که به کجا می‌خواهیم، برویم؟ مصوب کنیم و در فاز دوم برای این طرح‌ها پلن‌های مجزایی را تهیه نماییم تا مصوب بشود.
او افزود: طرح ساختار راهبردی ایده آقای دکتر ماجدی بود. او بعد از تجربه‌ای که به عنوان دبیر طرح‌های کالبدی در وزارتخانه داشت، مجموعه برآیند از مطالعات دانشگاهی و تجربیات شهرسازی کشور به این نتیجه رسیدند که نمی‌توانیم نظام برنامه‌ریزی به صورت خطی اجرا و باید از نظام برنامه‌ریزی خطی عبور کنیم؛ چون با شهر سازگار نیست و شهر اساسا مثل یک موجودی نیست که مثل قطار در یک خط حرکت کند، حرکت سینوسی و حرکت حلزونی دارد. او آن ایده طرح ساختار راهبردی را که مثل بقیه ایده‌های دیگر که از غرب گرفته بود در ایران مطرح و یک فرایندی هم برایش طراحی کرد، ابلاغ شد.
او گفت: در آن زمان قم به عنوان پایلوت طرح ساختار راهبردی انتخاب شد، منتها یک سری مسائل دامنگیرش شد؛ زیرا اولین طرحی بود که از این جنس تهیه می‌شد و اساساً می‌گفت از سطح استراتژی نباید پایین‌تر برویم. بعد وقتی به استان‌ها می آمد، استان‌ها ظرفیت پذیرش این طرح را نداشتند؛ چون یکی از چالش‌های اساسی این بود، از سطح وزارتخانه می‌آمد، پایین برای همه مبهم بود.
حقیقی گفت: ایرادی که به طرح جامع وارد بود، می‌گفتند به صورت آمرانه قاطعانه و خطی تهیه می‌شود و نقطه ضعفش این است که مردم در آن جایی ندارند و این سؤال در آن مطرح بود که مردم کجای طرح جامع قرار دارند؟ در این فرایند چطور مردم نظرشان را می‌دهند و در طرح اعمال می شود.
او بیان کرد: بنابراین طرح ساختار راهبردی یک مرحله کار را راحت‌تر کرد، از آن تعیین کاربری‌های مطلق باید خارج می‌شد، منتها خودش در عمل دوباره گرفتار همین مسأله شد؛ یعنی دوباره خروجی‌های نقشه‌ها یک سری نقشه‌هایی که به صورت توصیه‌ای دوباره دارای همین ویژگی طرح جامع بود، بنابراین تصمیم گرفتند، طرح ساختار راهبردی را تهیه کنند که مردم در آن نقش و مشارکت داشته باشند.
او گفت: از زمانی که طرح جامع قم را تحویل گرفته‌ام، در هر جلسه از دعوت‌شدگان خواسته‌ام، نقد و نظر خود را درباره کالبد شهر بدهند که بدانیم خواسته آنان چیست؟ شهر برای مردم است. مسؤولان همه بعد از یک مدتی می‌روند؛ ولی این شهر می‌ماند و مسائلش و مردمی که هر روز با این مسائل درگیرهستند.
حقیقی با تأکید بر لزوم مشارکت همه نهادهای مردمی در تهیه طرح جامع قم گفت: این طرح باید یک ساز و کار اداری و اجرایی منسجمی داشته باشد که بتوانم پیام‌های مردم را هم جذب کنم. برای نمونه ببینیم خانه کارگر قم در رابطه با شهر قم چه نظری دارد، یا خانه کشاورز و یا انجمن‌های هنری درباره قم چه نظری دارند یا حتی کودکان، بانوان، سالمندان و جوانان نظرشان در رابطه با این طرح چیست؟
او عدم مشارکت نهادها را یکی از چالش های اصلی دانست و افزود: اگر نتوانم مشارکت مردمی را در تهیه نقشه جامع شهر جذب کنم، این طرح هم مثل طرح‌های قبلی یا شاید بدتر از آن خواهد بود. در حال حاضر واقعا هیچ انگیزه‌ای در دستگاه‌ها نمی‌بینم؛ چون طی این مدت به خیلی از دستگاه ها نامه زدم؛ ولی نتیجه ای نداشت؛ چون اساساً طرح جامع شهر قم باید همه مسائل شهر را ببیند.
او تلاش برای جلب مشارکت مردمی برای بازنگری طرح جامع شهر قم گفت: می‌توانم فهرستی بالابلند از مشکلات قم ارائه بدهم؛ ولی می‌خواهم، نظر مردم را بدانم تا در طرح جامع بازنگری اعمال شود.
در این جلسه که در مؤسسه طلوع مهر برگزار شد، تعدادی از کارشناسان به ارائه طرح و نظر خود در این زمینه پرداختند.
نظرات